KOLOROWANKI (5) JESZCZE RAZ NABIZM

Nabiści wywodzili się z ruchu postimpresjonistycznego, którego twórcy postrzeganie świata jako przynależnego ulotnym zmysłom i wrażeniom, jakim ten świat wygląda w subiektywnym jego odczuwaniu. Nabiści dodali do tego mistykę, religię, filozofię, które towarzyszyły kolorystyce ich płócien, przepełnionej najczęściej pogodną barwą żółci, pomarańczy i jasnych, ciepłych brązów.

Niewątpliwie korzystali z wizji późnego Gauguina, który w dalekiej Polinezji tworzył swój niezwykły, baśniowy świat kultury tak różnej od tej europejskiej, w której był wychowany.

Optymistyczną, ciepłą jaskrawość natury można łatwo uchwycić u Pierre Bonnarda (1870-1947) w obrazie „Schodki w ogrodzie”.

Również ciepłe żółcienie i jasne brązy, skontrastowane ciemnym i chłodnym błękitem, występują u tego artysty w przepięknym płótnie „Dziewczyna z papugą”.

Paul Sérusier (1863–1927), uważany za założyciela ruchu nabistów w oczywisty sposób nawiązuje do późnej twórczości Gauguina, obfitującej w mistyczne symbole i rytuały towarzyszące ludziom żyjącym, z punktu widzenia Europejczyka, świecie baśni i nie do końca zrozumiałych legend. Takim obrazem jest „Daughter of Palatka”. W nim to przedstawione przez Sérusiera postaci wykonują rytualny taniec przed nieznanym, a szanowanym bóstwem.

Podobnie mistyczny charakter ma kolejne dzieło tego artysty, „Święty las”. Kobiece postaci zanoszą w symbolicznych czarach modły do bóstwa przypominającego śpiącego psa czy niedźwiedzia (prawy dolny róg obrazu). Kobiety oddają pokłon w tajemniczym lesie, w którym wysokie, jasnobrązowe pnie drzew przypominające swoja wielkością i solidnością okrętowe maszty. Zwraca uwagę w tym obrazie świadome naruszenie perspektywy oraz typowa dla obrazów nabistów płaskość w miarę jednostajnych w tonie barw oraz wyraźne kontury tak w przypadku namalowanych ludzkich postaci, jak i też towarzyszącej im natury.

Ale Sérusier nie unika w swoich obrazach atmosfery smutku, melancholii i przygnębienia; wtedy nakłada na płótno ujęte w kontury plamy przygnębiającego ciemnego brązu, tudzież czerni i szarości, a samotna, zamyślona postać przypomina cierpiącego, smętnego, frasobliwego Chrystusa. Tak właśnie może być odbierana „Melancholia” Sérusiera.

Kolejny przedstawiciel nabizmu, Maurice Denis (1870–1943) wzbogaca ruch nabistyczny anegdotą mityczną i religijną. Pełen tęsknoty i niepokoju obraz „Rodzina opuszcza Psyche na szczycie góry” w warstwie artystyczno-kompozycyjnej współgra z wyobrażeniami nabistów o sztuce, w warstwie czysto technicznej dostrzegamy w tym obrazie tak charakterystyczną dla nabistów płaskość i niemal jednorodność barw, elipsoidalność kształtów postaci oraz kontrast kolorów ciepłych z zimnymi.

Z kolei intensywna obecność bieli wsparta radosnym, rytualnym tańcem wtopionych w naturę postaci to wymyślony i opisany w sposób malarski „Raj” Maurycego Denisa.

I na koniec jeszcze jeden twórca, Jean- Édouard Vuillard (1868–1940). Jego „Taras w ogrodzie Waco” jest może bliższy obrazom impresjonisty Renoira, ale mniej wyrazisty, w różnorodności swoich barw stonowany, a szczególnie przeze mnie ceniony z uwagi na jego kompozycję - doliczyłem się siedmiu płaszczyzn odniesienia - perspektywy złożonej w tym przypadku z siedmiu elementów, co występuje w wielu płótnach nabistów i ich prekursora Paula Gauguina.

Spójrzmy na to to dzieło także i pod takim kątem

[31.12.2017, „Dobrzelin”]