GEORGES DE LA TOUR

Georges de La Tour (1593 - 1652), Francuz, był malarzem niezwykłym, a jego artyzm wynika w głównej mierze z roli jaką odgrywa w jego płótnach światło i cień. Z tego powodu nazywany bywa malarzem nocy, zmroku rozjaśnionego najczęściej płomieniem świecy, jak ma to miejsce w obrazie przedstawiającym świętego Józefa przy pracy.

 Georges de La Tour - „Święty Józef, cieśla”

Niewątpliwie de La Tour pozostawał pod wpływem Caravaggia, choć tematyka jego obrazów nie jest tak drastyczna. Przeciwnie, w jego portretach obrazujące najczęściej postaci biblijne i świętych dominuje nastrój powagi i skupienia. Ta właśnie powaga, wymuszona przytłumionym światłem otoczenia występuje miedzy innymi w obrazie, w którym święta Anna czuwa przy śpiącym Jezusie.

Georges de La Tour - "Święta Anna z Jezusem"

Niewątpliwie Georges de La Tour zasłynął z cyklu portretów „pokutującej” Marii Magdaleny. Postać tej kobiety ukazana jest w różnych wersjach z lustrem (prawda), czaszką (pogodzenie się z nieuchronną śmiercią), perłami (piękno i bogactwo) i ze świecą (przemijanie życia). Na każdym z nich Maria Magdalena zdaje się być spokojna, refleksyjna i zamyślona, a zastosowanie techniki światłocienia wzmaga powagę tej pięknej kobiety.

Georges de La Tour - "Pokutująca Magdalena" (wersja z czaszką)

To głębokie zastanowienie się nad przemijającym życiem widać szczególnie na obrazie „ze świecą”. Poniżej jego fragment.

Georges de La Tour - „Pokutująca Magdalena II” (fragment obrazu „ze świecą”)

I jeszcze jeden bardzo piękny obraz. Śpiący, zafrasowany, zmęczony święty Józef, któremu przyśnił się anioł. Zwróćmy uwagę tę subtelną grę światła i ciemności, na cień lewej dłoni stojącej przed Józefem kobiety rzucany na ścianę.

Georges de La Tour - "Sen świętego Józefa"

Przez kilkaset lat twórczość Georgesa de La Tour była zapomniana i tak naprawdę dopiero wiek dwudziesty ukazał artystę w nowym światłocieniu.

[31.07.2016, Dobrzelin]

KAMYCZKI - OPISANIE ŚWIATA (17) SZKATUŁKA

Na wieczorze autorskim w mieście M. … a mogło to być miasto K., P. lub Z; równie dobrze mogłoby się to zdarzyć w niewielkiej wiosce, tak bardzo odległej od świata, że wręcz niedostrzegalnej, tak bardzo odległej, iż można by pomyśleć, że nie istnieje…; na wieczorze autorskim w mieście M. … choć prawdę mówiąc nikt nie zna autora, a co dopiero powiedzieć, że przeczytał jakąkolwiek z jego książek… jeśli w ogóle je pisywał…; na wieczorze autorskim w mieście M. w czytelnianej sali biblioteki, niewielkiej i niepozornej, choć wypełnionej ludźmi, jeżeli oczywiście mieli ochotę przyjść i spotkać się z autorem; w tym mieście M., w tej niewielkiej sali, w czytelni, jeden ze stolików przeznaczono dla prelegenta - celowo nie użyto słowa „autor”, bo kto wie, czy w ogóle ktoś taki istniał - właśnie tam, w tej niepozornej sali, prelegent postawił na blacie niewielkiego stolika przedmiot do złudzenia przypominający drewnianą skrzynię, skrzynię prostej budowy, bez ozdób, bez ornamentów na gładkiej powierzchni jej ścianek.

W pewnej chwili prelegent otworzył wieko tej skrzyni i wyjął z jej wnętrza kolejną; rozumie się samo przez się, że mniejszą, i jak ta pierwsza, pozbawioną ozdób. Otworzył również wieko tej drugiej skrzynki, wyjął z niej następną, mniejszą i pozbawioną ozdób; i postąpił tak jeszcze trzy, a może cztery razy, aż w końcu  dotarł do ostatniej… nie, nie była to skrzynia; nawet nie była to skrzynka czy skrzyneczka. Położył sobie na prawej dłoni drewniane, pozbawione niepotrzebnych ozdób puzderko; i temu otworzył wieko, a we wnętrzu… we wnętrzu puzderka spoczywał uśpiony koralik; może był to okruch metalu, może szklana kuleczka, bursztynowe serduszko; kto to wie, co znajdowało się w najmniejszym drewnianym opakowaniu. Coś w nim błyszczało; było takie malutkie, że trudne do odgadnięcia, choć prelegent przechadzał się po tej niepozornej sali, przechadzał się i pozwalał każdemu z obecnych zerknąć do środka.

Czy można się temu dziwić, że każdy z siedzących przy małych stolikach czytelnianej sali, każdy z nich był szczerze zaciekawiony, czym jest to coś, co błyszczy?

Następnie autor, zwany dalej prelegentem, wrócił na swoje niepozorne miejsce i powiedział, że każdy pisarz w gruncie rzeczy zaczyna od takiego małego puzderka; w nim rodzi się jego słowo, myśl się rodzi. Słowo to rozrasta się w kolejnym drewnianym pudełku, większym od poprzedniego, a w jeszcze następnym i w kolejnych przychodzą na świat wciąż nowe słowa i myśli.

- Każdy pisarz pisze w swoim życiu jedną książkę - mówił - i chociaż za każdym razem, w każdym pudełku, skrzyneczce czy skrzyni słowa rozrastają się, tworząc nowe zdania i coraz świeższe pomysły, to książka jest tylko jedna, tyle że wciąż uzupełniana, przewrotną treścią.

Tak oto to, co stanowiło istotę zagadnienia, mieściło się w najmniejszym pojemniku; reszta wspierała bądź też wypierała kolejne.

Zapanowała cisza i zdumienie. Z tej ciszy powstał nagle pewien człowiek i przemówił niepokojącym głosem:

- Mam rozumieć, że jest pan autorem jednej tylko książki?

- Nie inaczej - odparł prelegent.

Gdyby nie to przewrotne pytanie, jakie zadał prelegentowi jeden z mężczyzn, wszyscy obecni na spotkaniu aktorskim mogliby pomyśleć, że w tej czytelnianej sali biblioteki nie było ani ich, ani prelegenta.

- Jeżeli tak właśnie jest - kontynuował mężczyzna - to proszę mi wytłumaczyć, dlaczego ja przeczytałem cztery pana książki i pewnie przeczytam tę najnowszą, o której już się mówi.

- Książka jest jedna, drogi czytelniku - zapewniał rozmówcę prelegent. - Nie zauważył pan, że to, co nazywa pan książkami nie jest niczym innym jak tytułami kolejnych akapitów.

- Mam rozumieć - powtarzał mężczyzna - że to, co zabłyszczało w tej ostatnim, najmniejszym pudełeczku tej szkatułki funkcjonuje w kolejnych i decyduje o następujących po sobie, jak to pan był łaskaw powiedzieć, akapitach?

- Owszem. Z książką tak już jest, drogi czytelniku, ma jedno życie, tak jak pan i ja i państwo zgromadzeni na sali.

Wszyscy siedzący w tej niepozornej, czytelnianej sali w bibliotece zdobyli się na refleksję milczenia, bo kiedy mówi się o życiu, które jest jedno i, wydaje się, że jest bezcenne, to należy milczeć.

.

- Matko Boska, ty jeszcze nie śpisz? Piąta dochodzi, widno już, a ty wciąż piszesz te swoje bazgroły.

Taki głos może wybudzić zmarłego, a jemu zwrócił jedynie świadomość istnienia, przypomniał o realności miejsca, w jakim się znajduje, oddał mu czas.

- I pozamykaj te pudła! Kto to widział, aby do białego rana bawić się w otwieranie i zamykanie drewnianych pudełek?

Posłusznie zamknął wszystkie, a kiedy zrobił to z ostatnim, najobszerniejszym, pomyślał, że musi obstalować u stolarza kolejne, większe od wszystkich pozostałych.

[31.07.2016, Dobrzelin]

KAMYCZKI - OPISANIE ŚWIATA (16) THEATRUM

 - Nominativus - theatrum,  genetivus - theatri,  dativus - theatrō accusativus - theatrum, ablativus - theatrō, vocativus - theatrum - starszy pan przysłuchiwał się tej wyliczance słów, wypowiadanej bez zająknięcia, wyuczonej na pamięć, bez omyłek w akcentowaniu, a myśli jego odbiegały daleko, poza sferę jego gabinetu, wspięły się poza granicę oddziaływania czterech podstawowych zmysłów.

- Miałeś zadaną deklinację drugą, prawda? - odwrócił ku niemu swój wzrok wpatrujący się do tej chwili w nieskończoność. - Dlaczego wybrałeś „theatrum”.

Faktycznie, mógł wybrać którykolwiek z rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych na „-us”, ale przedwczoraj zasiadł do odbiornika punktualnie, nie chcąc przegapić inscenizacji teatralnej, w której liczyło się będzie słowo i tylko słowo. Niemal cała godzina przeznaczona była dla słów. I popłynęły.

Chociaż był to jeszcze październik i spóźnione babie lato dopiero teraz dawało o sobie znać światu, w radioodbiorniku sączyła się chłodna, zimowa opowieść o ucieczce rodziny z nieprzyjaznego miasta i pozostawieniu dziecka w leśnym schronisku. Rodzice utuliwszy maleństwo do snu, opatuliwszy je w koc, wsunęli małej kruszynce do buzi płócienny zwitek wypełniony cukrem, aby przetrwało do rana ssąc ten energetyczny pokarm… a oni, ścigani przez prześladowców musieli uciekać i liczyli na to, że w owym leśnym domku, w którym postanowili zostawić swoje dziecko, w domku, który zdawał się być opuszczony na czas krótki… liczyli na to, że z nastaniem kolejnego dnia dobrzy ludzie wrócą do swej ubogiej posiadłości i zauważą dziecinę.

- Słuchałeś… słuchałeś teatru radiowego - domyślił się profesor. - Ja także często słucham…

I znów pogrążył się w zamyśleniu. Patrząc nieruchomymi oczami w przestrzeń za oknem, deklamował z pamięci:

„Arma virumque cano, Troiae qui primus ab oris

 Italiam, fato profugus, Laviniaque venit

 litora, multum ille et terris iactatus et alto

 vi superum saevae memorem Iunonis ob iram;

 multa quoque et bello passus, dum conderet urbem,

 inferretque deos Latio, genus unde Latinum,

 Albanique patres, atque altae moenia Romae.

 Musa, mihi causas memora, quo numine laeso,

 quidve dolens, regina deum tot volvere casus

 insignem pietate virum, tot adire labores

 impulerit. Tantaene animis caelestibus irae?”*

- Przygotowałeś księgę pierwszą? Mieliśmy się nią zająć…

A potem:

- Ach tak, słuchasz radia. Powieści w odcinkach, poezje, teatr. Bez reszty pochłonęła cię ta muza… rozumiem cię chłopcze. Życie to prawdziwy teatr.

- Panie profesorze! - niema krzyknął do profesora Różyckiego, który zapamiętał się w słowach, a jego wzrok intensyfikował się wciąż poza murami jego skromnego, wypełnionymi po sufit książkami.

 „Urbs antiqua fuit, Tyrii tenuere coloni,

 Karthago, Italiam contra Tiberinaque longe

 ostia, dives opum studiisque asperrima belli;

 quam Iuno fertur terris magis omnibus unam

 posthabita coluisse Samo; hic illius arma,

 hic currus fuit; hoc regnum dea gentibus esse,

 si qua fata sinant, iam tum tenditque fovetque.” *- zarecytował uczeń.

Profesor odwrócił głowę ku swemu uczniowi.

- Tak… teatr… teatr jest ważny. A teraz powtórzmy drugą deklinację.

*fragmenty I Księgi „Eneidy” Wirgiliusza… poniżej w przekładzie  księdza Tadeusza Karyłowskiego]

"Broń i męża opiewam, co z Troi wybrzeża
Do Italii, gnan losem, pierwszy na brzeg zmierza
Lawiński, po mórz głębi i lądach pędzony
Mocą niebian, pamiętny gniew znosząc Junony;
Wiele też w boju cierpiał, nim dźwignął mur miasta
I bogi wniósł do Lacjum, skąd plemię urasta
Latynów, ojce Alby i wielkiej gród Romy.
Muzo, wskaż mi przyczyny, jaki żal kryjomy
Lub boleść skłania bogów królową, iż męża
Zbożnego tylu przygód i prac uciemięża
Brzemieniem? Więc gniew taki i niebian pierś pali?
Był gród stary tyryjscy nim kmiecie władali
Naprzeciw ujść tybrowych Italii: Kartago,
Przepychem bogactw sławny i bitew przewagą.
Nad wszystkie on, jak mówią, był drogi Junonie,
Nad Samos czci go więcej: tam były jej bronie,
Tam wóz; ludom stolicę w nim bogini śmiała,
Jeśliby los dozwolił, już wtedy wznieść chciała. "

[29.07.2016, Dobrzelin]

NA ROCKOWĄ NUTĘ

Raz jeszcze nie wiem już który umowny i świadomie subiektywny pojedynek muzyczny; dzisiaj z krainy muzyki rockowej. W szranki stają tuzy klasycznej muzyki popularnej w postaci wykonawców dwóch ballad i jednej niezwykle dynamicznej opowieści. Przystąpmy więc do dzieła, pamietąjąc, że kolejność prezentacji ma i nie ma wcale związku preferencjami piszącego te słowa.

Numer pierwszy nominowany został właśnie za dynamizm, za niezwykłe i bardzo ulubione gitary solowej brzmienie, która prawdziwe cuda wyczynia na scenie. Dodatkowym argumentem jest to, że w rodzimych (i nie tylko) radiostacjach próżno wysłuchać tego utworu w całości, a to z uwagi na niekomercyjną rozległość nagrania... a jak się przy jego słuchaniu pożera ciężarówką kilometry, to zaśnięciu mowy byc nie może.

Jest nim "Sultans of Swing" w wykonaniu Dire Straits pod wodzą Marka Knopflera (w całości).

Numer drugi znalazł się w tym zaszczytnym zestawie z powodu osobliwego klimatu muzycznej opowieści, który, gdyby go porównać z literackim słowem, musiałby być napisany zdaniami zakończonymi znakiem zapytania. Ot, takie skojarzenie, albowiem słuchacz zauważy zapewne ów niezwykły, ekspresyjny, wznoszący się ton głosu solisty. W tymże utworze również pierwsze skrzypce gra gitara. Odkryjmy zatem tajemnicy rąbek... jest to 

"Hotel California" zespołu "The Eagles"

Trzeci utwór został zamieszczony za ową niezwykłą melodyjność, za ów rozwijający się aż do bólu wzruszenia motyw, przenoszacy słuchacza w krainę wręcz niedostępną zmysłom. Pieśń ta ma w dodatku całkiem mądre i ważne do zapamiętania słowne przesłanie. I wreszcie - tak sobie zawsze myślę, słuchając tego utworu, że gdyby nawet Metallica jedynie tę jedną pieśń w swoim repertuarze miała, to i tak zasługiwałaby na przymiotnik "wielka".

Zdradzony został wykonawca, pozostał tytuł utworu... "Nothing else matters".

Wiem, wybór jest trudny, ale i ciekawy.

[28.07.2016, Dobrzelin]

KOLEJNY DZIEŃ - OCZEKIWANIE

Czech odjechał ranem, ja zostałem. 

Dopiero po dziesiątej podjeżdża ten sam samochód, którym przetransponowano mnie do Riom. Jadę do Volvic, jeszcze z nadzieją, że wczorajsze plany odnośnie kursu do Poznania via Lyon są aktualne, tymczasem kiedy dzwonię do assistance, okazuje się, że właśnie szukają mi powrotu, pytając mnie, gdzie mieszkam. Znaczy się, zapomnieli o tym, co wczoraj mówili. Na przyszły raz należałoby się chyba ubezpieczyć od tance, działań assistance tak jak od ognia, gradobicia i powodzi. Telefoniczny pracownik assistance, z którym rozmawiam o 10.50, mówi, że zadzwoni za godzinę. Odbieram od niego telefon o 14-tej. Pomyślna wiadomość: wylatuję jutro o dziewiątej, lotem z Lyonu do Warszawy przez Monachium. Do Lyonu jakoś mnie przetransportują. Na ile mam mu wierzyć? Nie wiem. Czekam.

Aż do godziny ósmej nic się nie dzieje, ani mowy o transporcie do Lyonu. Po dwudziestej zamykam auto, zostawiam kluczyki do wozu i dokumenty w warsztacie, gdzie mnie przewieziono, biorę walizkę i wynoszę się na ulicę (warsztat pracuje do dwudziestej). Dzwonię do assistance z podziękowaniem za zorganizowanie mi nocy pod gołym niebem. Widząc mnie siedzącego na ulicy, szef serwisu proponuje, abym jednak został wewnątrz i przespał się w renówce. Odpowiadam, że po ostatnim wykonanym do assistance telefonie, spodziewam się, że ktoś jednak po mnie przyjedzie.

Po dwudziestu minutach nadjeżdża toyota verso, a w niej młody, przed trzydziestką Francuz, arabskiego pochodzenia (później okaże się, że z Algierii). Taki kurs dla niego to nie lada gratka. Za przejechanych 200 kilometrów do Lyonu licznik wystukał ponad 700 euro. Jedziemy autostradą na Moulins, St. Etienne i dalej do Lyonu. Początkowo w samochodzie jest cicho, ale domyślam się, że francuski Algierczyk chciałby posłuchać radia. Nawet zachęcam go do tego i w sumie jest mi obojętne, jaki puści kanał. A słucha głównie arabskiego brzmienia, a po postoju na parkingu przy autostradzie, gdzie raczy mnie stawianą przez siebie kawą, słucha nawet islamskich modlitw, przy czym wcześniej pyta się mnie, czy mi to nie przeszkadza. A w żadnym wypadku mi nie przeszkadzało. Niech sobie słucha, byleby dowiózł mnie szczęśliwie… i dowiózł.

Lotnisko w Lyonie, a właściwie terminal numer 2, skąd o dziewiątej mam ruszyć do Monachium, pusty. Krzątam się po pustym niemal holu i namierzam biuro linii Lufthansa, gdzie mam odebrać bilet. 

Siedzę trochę w internecie, ale jestem zbyt zmęczony próżnym, dwudniowym oczekiwaniem na wyjazd, że chyba jednak zalegnę na którejś z ław i porozmawiam przed lotem z moim Aniołem Stróżem.

Rozmów nigdy dosyć.

[26.07.2016, Volvic - 27.07.2016, Lyon we Francji]

ORKIESTRA, FETA i KOLEJ

Skąd wracali utrudzeni, rozgadani, a w oczach szczęśliwi? Przedostatnią odbyli próbę. Jeszcze tylko piątkowa, ostatnia zostanie, a sobota już do nich będzie należała, na głównym placu miasteczka i dobrze, że w półcieniu kasztanowców, na podeście, na scenie, którą już jutro napoczynają stawiać. W to święto miejskie, co rok za rokiem na przełomie letnich miesięcy wypada, nie zabraknie orkiestry dętej, przez pana Korfantego wskrzeszonej, ku rzeczywistej radości muzykantów, powstałej z popiołów zapomnienia.

Owszem, nie tylko oni wystąpią; rozlegną się popularne pieśni przez amatorskie usta wyśpiewane, będzie ludowa ale i mocniejsza nuta sproszonych na tę okoliczność zespołów. Będzie prezentacja malowideł poczynionych przez akademickich studentów, malowideł przedstawiających najsłynniejsze zakątki miasta. Będzie dwudniowa feta, jarmarkiem letnim zwana, i świateł nocna prezentacja, i tańce, i ulicznych aktorów parada… ale to nastąpi w końcu tygodnia, w sobotnie przedpołudnie się zacznie… dzisiaj kapelmistrz zadecydował, aby ugasić pragnienie po przedostatniej próbie w kawiarence.

Uwijał się jak mógł pan Adam w ukropie, aby muzykom z miejscami dogodzić, boć przecież miał też kilku gości na salach, lecz sprostał zadaniu i zaraz nakazał, wedle życzenia, tyskim piwem ten najazd gości ochłodzić, a że pośród grających były też kobiety, więc one podostawały piwo malinowe, cytrynowe, ciemne i karmelowe.

Znane mu wcześniej twarze kawiarennik rozpoznawał, lecz nigdy dotąd nie pojawiły się one w tak jednolitym skupieniu, jeszcze do tego w większości w mundurkach, granatowych, czystych i wyprasowanych, a panie do tego w nęcących oczy spódniczkach, spod których wyzierały smagłe, w pończochy objęte uda, a te kolana… skończmy na nich tę opowieść.

A przy jednym ze stolików zasiedli: pan spawacz z cukrowni oraz dyrektor tego słodkiego zakładu, jeden ze strażaków oraz pani Marta, urzędniczka z magistratu, ledwie po studiach, a wolnych chwilach grająca na klarnecie.

Pan Adam jak i do innych wcześniej, tak i do tego stolika się przysiadł i ze wspomnianą czwórką się rozgadał o sprawach najbardziej błahych, lecz pogodnych. Widział też w oczach swych rozmówców niemałe podniecenie pierwszym po latach wystąpieniem orkiestry dętej, która z takim mozołem ćwiczyła marsze, walce, polki i polonezy. Ale trzymali ci państwo swe buzie na kłódkę pozamykane, jeśli chodzi o szczegóły… może aby nie zapeszyć… choć prawdę mówiąc próby orkiestry były w mieście słyszane, więc ci, co słyszeli, domyślali się repertuaru, lecz przecież nawet najsolidniejsza próba nie zrówna się z występem przed publicznością, która, o czym marzono, pojawi się gromadnie.

A kiedy poniechano muzycznych tematów (a było to już przy ciasteczkach, lodach, herbacie i kawie), pan dyrektor cukrowni oznajmił niespodzianie, że jego drugim, poza grą na trąbce, marzeniem, jest uruchomienie części trasy kolejki wąskotorowej, która niegdyś prowadząc do cukrowni, okrążała miasto, wciskała się pomiędzy las, łąki i pola, zmierzając ku wioskom skąd surowiec do produkcji cukru brano.

- Mój poprzednik - mówił pan dyrektor - chciał porozkręcać szyny i sprzedać je z podkładami, a ja, panie Adamie, dopuścić do tego nie chcę. To nic, że wąskimi torami transport nieefektywny. Mam w zakładzie kilku speców od kolei, a i dwie porzucone lokomotywy stoją, towarowych wagoników bez liku i jeden taki, co to dawniej służył do przewozu ludzi. Ja, panie Adamie, przyznać się muszę do słabości, która w dzieciństwie była moją pasja i zabawą - uwielbiam pociągi, te wąsko i te szerokotorowe. Stąd pewnie wynika moje knowanie. Z drugiej strony jednak, gdyby nie to, że w zakładzie mam kilku ludzi podobnie jak ja zapalonych, to całe przedsięwzięcie ległoby w gruzach wspomnień, a tak… panie Adamie, uda się odtworzyć prawie dwanaście kilometrów trasy. Szkoda, że mapy przy sobie nie mam. Pokazałbym jej przebieg.

Zadziwił się mową pana dyrektora kawiarennik, choć w głębi serca jej przyklasnął.

- Byłaby to kolejna atrakcja miasteczka - przyznał z podziwem. - Jutro zaczyna się spływ kajakowy, który skończy się pierwszego dnia naszego święta, orkiestra dęta, a teraz… kolej.

- Nie stanie się to tak szybko, panie Adamie. Mniejsza o biurokrację związaną z zezwoleniami - z tą sobie sam poradzę. Chodzi mi teraz o to, aby, jeśli uda nam się w trasę wyruszyć, to parowozik, najsamprzód jeden, musi być i sprawny, i pięknie odrestaurowany, aby zachęcał ludzi do przejażdżek. A myślę też sobie, czy by nie spróbować z przewozem towarów, ale to kwestia przyszłości.

- Początki zawsze bywają trudne - westchnął kawiarennik - ale jeśli się wierzy, że praca, jaką się wykonuje ma sens, to do sukcesu z każdym dniem bliżej niż dalej.

- Tak i ja myślę - potwierdził pan dyrektor. - A komunikuję o tym swoim marzeniu właśnie panu, bo wiem, że to, co w tej kawiarence przemyślano, spełnić się potrafi. Nie sądzi pan, że to takie dziwne miejsce?

Kawiarennik uśmiechnął się serdecznie, bo sam w głębi duszy przyznać musiał, że istotnie, to, co przy kawiarnianych stolikach przy rozmowach zapada, rzeczywistością się staje.

I wtedy Maria podeszła do stolika, przy których rajcował jej mąż, oświadczając, że piwo się skończyło i należałoby odbić kolejną beczkę, a to zadanie Adama.

Kawiarennik wstał więc, podziękował za rozmowę i oświadczył, że na czas występu orkiestry, nie omieszka się stawić w pierwszym szeregu publiczności.

[26.07.2016, Volvic we Francji]

ANDANTE CON MOTO

Bieli tren rozkołysał latawcem

wiotką jej kibić

stąpała niepewnie

we fleszach tysiąca oczu

aż musiał mocniej ująć jej ramię.

Szli w marszu podniosłym

coraz śmielej swobodniej

tłum co przydeptywał krawędzie dywanu

nagle zastąpił im drogę życzeniami.

Gołąbeczki moje

naści garstkę ryżu

naści ziaren pszenicy

monet brzęczących powodzeniem

a potem chleb ziemią solony

przepity źródlaną wodą

kieliszkiem okowity

ciśniętym przez lewe ramię

a niech tam wam wiatry pomyślne

przyniosą dobra nowinę

co nocą rozpoczęta

uśmiecha się do was dniem przezroczystym.

Jeszcze tylko przenieś ją przez próg.

[26.07.2016, Volvic we Francji]

W RIOM

Około dziesiątej przyjechał nietoperz i przeładowaliśmy towar, który wiozłem, na jego auto. Pojechał.

Mija siódma godzina od czasu, kiedy zostałem odholowany do warsztatu serwisowego w Riom. Do tej pory nie zrobiono nic, nie zajrzano pod maskę, nie zdiagnozowano auta. Dostaję telefon od francuskiego assistance. Okazuje się, że przetransportowano mnie do niewłaściwego warsztatu. Ten, który miałby przyjąć moje auto, znajduje się dwieście metrów dalej. Pięć minut miało trwać dowiedzenie się, kto zaholuje mnie pod ten drugi warsztat. Pięć minut zmienia się w godzinę. Jest 16.35, a ja stoję w niewłaściwym miejscu. O osiemnastej zamykają we Francji serwisy i bardzo możliwe, że będę się musiał wynieść z auta na ulicę. Takie są perspektywy na teraz.

17.35. Ten zakład naprawczy, który znajduje się 200 metrów dalej mnie nie przyjmie. Mają mnie przekierować do serwisu odległego o 22  kilometry. Właśnie minęła ósma godzina oczekiwania. Niech żyje assistance!

Podchodzi do mnie Czech z tira. On czeka cztery dni na wyjazd do kraju. Naprawiono jego auto, lecz są problemy z płatnością - przelew nie doszedł, więc nie oddają mu dokumentów i musi czekać.

Rozmawiamy o sprawach związanych z transportem i tak ogólnie, o życiu. Zorientowałem się, że krucho u niego z prowiantem. Daję mu dwa słoiki z czymś mięsnym.

Otrzymuję telefon z polskiego assistance. Laweta podjedzie jutro rano. Zamówili mi samolot z Lyonu do Poznania z jakąś przesiadką, a potem połączenie, prawdopodobnie pociągiem, do Kutna. Informują o tym sąsiada zza południowej granicy i „idziemy w miasto”, do marketu, trzy kilometry. Mogliśmy sobie wyjść z zamkniętego obiektu, bo Czech, jako zadomowiony od czterech dni gość serwisu, dostał kod do otwierania głównej bramy.

Chciałbym się napić piwa - dzisiaj mogę, bo przecież jutro nie siądę za kółko; on zażyczył sobie bagietek. Trzy kilometry zamieniają się w pięć, a w dodatku idziemy skrótami przez ładne, kamienne, wulkaniczno-kamienne, dodajmy, centrum miasta. Ten towarzysz spaceru, sześćdziesięciotrzyletni młodzian, ojciec trojga dzieci i dziadek dla ośmiorga wnucząt ma całkiem nieźle wyrobione oko na francuskie chodnikowe i balkonowe piękności. Rozmawiamy o czeskich filmach i serialach, które uwielbiam, o Kreciku, Żwirku i Muchomorku oraz o Macie i Pacie (chodzi o Sąsiadów - kreskówce niekoniecznie dla dzieci); wspominamy sobie nowele Hrabala, filmy Menzla oraz oczywiście nie mogło zabraknąć w tym zestawie Szwejka. Kiedy wreszcie osiągamy zamierzony cel, okazuje się, że spóźniliśmy się, o dziesięć minut, bo market czynny był do godziny 19.30. Francuzi nie lubią długo pracować. Wracamy więc z nadzieją, że droższy, położony w samym centrum mały market Cassino, przy którym się zatrzymaliśmy, będzie jeszcze otwarty. Niestety, on również miał opuszczone rolety. Proponuję zatem wstąpienie do jednej z restauracyjek na piwo. Zamawiam dwa duże piwa dla siebie i dla Czecha. Nie wiadomo czemu to zmyślne urządzenie do czytania kart nie akceptuje Visy. Próbuję płacić Master Card - również bezskutecznie. Jest mi trochę głupio, bo za zamówione przeze mnie piwo Czech płaci gotówką, której ja jak zwykle nie mam. Piwo jest dobre, zimne, choć po francusku nieco słodkie, raczej dla pań. Drugą kolejkę zamawia Czech i teraz on próbuje zapłacić Visą. Bezskutecznie. Trochę mi ulżyło, że i jego karta nie działa, bo wyglądało na to, jakbym chciał go naciągnąć na kasę. Mój towarzysz płaci więc gotówką i śmieje się wyliczając, że w Czechach wybilibyśmy za tę kasę w sumie dwadzieścia piw.

- Tylko czy wtedy doszlibyśmy o własnych siłach do naszych aut? - wyrażam wątpliwość.

Po powrocie do naszych samochodów rozstajemy się z nadzieją, że rankiem zobaczymy się znów i jeszcze raz pożegnamy.

Tak kończy się ten paradny dzień w Riom, niewielkim mieście wulkanicznej Owerni.

[25.07.2016, Riom we Francji]

KAMYCZKI - OPISANIE ŚWIATA (15) SŁONECZNIKI

Widzę, że pan cały czas zerka na ten obraz. O, nie, nie jestem miłośnikiem sztuki. Mało się na niej znam. Prawie w ogóle się nie znam. Ale to, co ten obraz przedstawia, jest mi dobrze znane.

Rosły w moim ogrodzie. Sam siałem. W rzędzie co trzydzieści centymetrów. Właściwie to były dwa rzędy. Siałem tak na przemian. Otaczały ogród z trzech stron. Kiedy wyrosły olbrzymie, chroniły warzywa przed wiatrem i dostarczały im tak potrzebnego cienia w czasie upału. One wschodzą stosunkowo szybko i najlepiej zrobić zasiew wczesną wiosną, kiedy gleba pozbawiona jest pozimowego chłodu. Już po tygodniu, no może po dziesięciu dniach nasiona kiełkują i niemal natychmiast rozrastają się liście, podłużne, soczysto zielone, ciemniejsze od tych jakie mają ogórki. Jak nie zapomni pan ich podlać, rozwijają się pierwszorzędnie. To prawdziwa przyjemność patrzeć, jak z każdym dniem ich łodygi stają się wyższe, a na ich szczycie rozwija się najpierw podobny do piąstki dziecięcej pąk, potem zauważa pan, jak wyrastają z niego kwiaty, podłużne, mocno żółte. Później obserwuje pan jak z tego dynamicznie rozwijającego się pączka tworzy się okrąglutkie słoneczko, a w nim dziesiątki nasion-owoców. I cały czas rosną, długie, strzeliste, z coraz grubszą i twardszym kręgosłupem  łodygi, aż w końcu osiągają wysokość człowieka, a nawet przewyższają go, tworząc razem zwarty szpaler. Wewnątrz tego szpaleru jest cisza i cień. Podlewa pan rośliny otoczone takim roześmianym, słonecznym płotem i ziemia będąca w półcieniu rzucanym przez nie, zachowuje wilgoć na dłużej.

A zanim przyjdzie czas zbioru, nasiona na tej słonecznej tarczy twardnieją, czernieją, aż w końcu próbujesz jedno, drugie, łuskasz zębami i żywisz się tą elementarną próbką sycącej, tłustej miazgi, i jeśli nie wypływa z niej mleko, wtedy wiesz, że już pora pozbawić łodygi szyję ogłowia. Rozcierasz tedy spopielałą, a wcześniej pożółkłą tarczę słoneczną i podajesz swoim najbliższym, niech skubią na zdrowie. Ale pamiętaj o tym, abyś pozostawił słońc kilka ptakom. Niech i one czują się na ucztę zaproszone. 

I pamiętaj o tym, że zimową porą te skrzydlątka któregoś mroźnego poranka, zbudzą cię dzióbkami kującymi twardą, szklistą masę szyby. Tedy sypnij im ziaren.

A ten obraz, szanowny panie, napotkałem przy krakowskim, staromiejskim barbakanie. Rosło tam kilka Van Goghów, także ten, w wazonie. I pomyślałem sobie, że te słoneczniki zawieszę obok kominka, właśnie w tym pokoju, gdzie siadam z gośćmi, gdzie wieczerzam z nimi w styczniową zawieję, taką jak dzisiaj.

Czuje pan, że zapachniało latem? 

[25.07.2016, Enval we Francji]

AMOROSO

Skóry zapach daktylowy

pszenicznych włosów cień

i dotyk malachitowych

dłoni nim jasny dzień

wstanie… niech jeszcze śpi

póki noc z takim zapałem

całuje twoje brwi

i bawi się nagim ciałem

jak pomarańczę otwiera

podskórny czerpiąc miąższ

i pożądanie w nim wzbiera

wpełzając w raju gąszcz.

Noc jest twym skrytym kochankiem 

zasypia na twoim łonie

budzi się  znów ciebie łaknie

i wpływa w ciebie i tonie

wie że jeśli cię zabraknie

rumianym świtu porankiem

zatęskni za zmrokiem nowym

i ciałem twym daktylowym

za ust wstążeczką różaną

pocałunkami skalaną.

za tobą.

[24.07.2016, Enval we Francji]

WSPOMNIENIA, WZRUSZENIA, SPOTKANIE

Nie powiedziałbym, że należę do szczęściarzy. Obecna podróż rozpoczęła się od niemiłego zgrzytu w Niemczech, kończy się zaś (ale czy kończy?) awarią, która uniemożliwia dalszą jazdę. Kiedyś w podobny sposób zostałem wykluczony z trasy, ale miało to miejsce jeszcze w kraju, przy wyjeździe, czterdzieści kilometrów od domu. Wówczas w peżocie wysiadła instalacja i autko zostało odholowane do serwisu, ja zaś powróciłem w domowe pielesze. Tym razem  sprawa jest gorsza i trudno mi teraz uruchamiać swoje niezawodne dotąd przeczucie podpowiadające mi, kiedy renówka zostanie naprawiona, co oczywiście będzie miało bezpośredni związek z moim powrotem do kraju.

Ale przecież nie samymi nieszczęściami człowiek się żywi podczas trasy, nie zawsze na pierwszy plan wysuwają się wspomnienia tych nieprzespanych nocy za kółkiem, snu, którego brakuje i senności pojawiającej się wtedy, kiedy nie jest wskazana. Staram się o tym zapomnieć, tak jak zawsze skłonny jestem nie pamiętać z życia tego, co złe. Nie zawsze się udaje, ale trzeba próbować.

Myślę, że mimo wszystko, tak podczas tej podróży, jak i też wszystkich poprzednich, pozytywne akcenty przewyższyły te negatywne, a dodatkową atrakcją było i, jeśli tylko zdrowie pozwoli, będzie, przyjrzenie się Europie zza szyb transportowego auta, a było co oglądać, zwłaszcza we Francji, gdzie drogi poprowadziły mnie w takie zakątki, których nigdy bym pewnie, nawet jako turysta, nie zobaczył.

Ileż to razy przejeżdżałem przez takie miejsca, w których same usta wypowiadały wykrzykniki w rodzaju: ale tu pięknie! Albo spotykanie ludzi, w większości pogodnych, wyrozumiałych, pomocnych i życzliwie nastawionych do człowieka ze „wschodu”. Albo to utrwalone już przeświadczenie, że mam do czynienia z takimi samymi ludźmi jak w kraju, mającymi swoje przymioty i wady, przyzwyczajenia i obyczaje, ludzie dzielący się na przysłowiowych mądrych i głupich, z przewagą tych pierwszych. A wszystko zależy od tego, jak bardzo jest się w stanie być człowiekiem.

Ileż to razy spotkałem się z życzliwą sympatią i zainteresowaniem przygodnie spotkanych osób, jak choćby ten młodzieniec, który przed chwilą zagadnął mnie czy mi w czymś nie pomóc.

A spotykało się też ludzi „przez okamgnienie”, przez ułamek chwili; widziało się ich idących chodnikiem, przechodzących przez pasy, dziękujących za przystanięcie i przepuszczenie przez jezdnię. A choćby taki starszy człowiek, Włoch, w wojskowej czapce, salutujący, gdy zatrzymałem auto, aby pozwolić mu przejść, kobiety z dziećmi, kolumny rowerzystów lub dzieci idące pod troskliwą opieką wychowawców.

Widziało się wioski i miasteczka, żółte pola rzepaku wiosną i w podobnie jaskrawo żółtym odcieniu bezkresne uprawy słoneczników latem, i postrzegało się ciemną, intensywną zieleń kukurydzy, i tę jaśniejszą - winnej latorośli. I widziało się przeczyste gwiaździste niebo na Alpami i Pirenejami, i księżyc, tego przyjaciela podróży, rozświetlającego mrok nocy, wskazującego niczym gwiazda północna cel podróży.

Wie się już, że podczas nocnej podróży wzdłuż lasów gaskońskich, tych nad Loarą, w górnej części Alp i Pirenejów, trzeba uważać na sarny, które spłoszone pracą silnika, nierzadko wybiegają na drogę… a uśmiercić takie stworzenie przez nieuwagę to przecież grzech.

Wiem teraz, że krowy rasy limusiene (nazywam je limoszki) są lepiej zbudowane od akwitańskich i żrą trawę na potęgę. Akwitanki są natomiast bardziej leniwe, mają piękne oczy i są inteligentne, bo podczas upału zawsze chronią się przed słońcem pod byle drzewem. Proszę mi uwierzyć, że mnie, któremu przypadło żyć na rozległej równinie mazowieckiej, imponują na alpejskich i pirenejskich wyżynach dźwięki dzwoneczków przytroczonych do szyi pasących się na halach krów i owiec. Słyszeć te dźwięki, przedzierające się przez szum wiatru, zagłuszane, lecz nie do końca przez warkot silnika, to niebywała przyjemność i satysfakcja - tego nie da się opisać.

A ten ciężki, powolny, głośny i rozdzierający powietrze ton kościelnych dzwonów. Wjeżdżasz w przestrzeń, w której rozlega się to dudnienie i czujesz się jak w domu, i odczuwasz tę prastarą, wieczną melodię upływającego czasu.

Przerywam, bo właśnie w tej chwili podeszła do mnie grupka ludzi z pobliskiego domu i obdarowało mnie paczką, w której znalazłem kawałek pizzy, owoce, chrupki i wodę. W zaistniałej sytuacji wzruszenie jest najwłaściwszym słowem, które ciśnie się na usta i w dodatku nakazuje mi postawić kropkę w tym miejscu opowieści… 

…gdy tymczasem nastoletnia Mylene przynosi mi jeszcze kanapkę z szynką.

Dosyć tego dobrego. Kończę!!!

…

A ponieważ na tym nie koniec, przeto dopisuję parę słów.

Zostałem zaproszony na koniaczek do państwa Berthand - wymieńmy wszystkich: Lionel - pan domu, jego żona Florence i sympatyczna para dzieci: Mathieu i wspomniana już wyżej Mylene. Porozmawialiśmy sobie po przyjacielsku (Mathieu tłumaczył) o mojej pracy, o podróżach, o Polsce, Francji… i tak dalej. Zaintrygowało mnie, że naprawdę szczerze byli ciekawi tego spotkania, bo rzadko spotykają Polaków. Przyznam, że czułem się niezręcznie. Mimo wszystko zaskoczyła mnie gościnność tych ludzi. Ponieważ zauważyli, że spędzam sporo czasu przy komputerze, dostałem elektryczność na przewodzie przeciągniętym przez ulicę, abym mógł sobie trochę pobazgrać. No i, co bardzo ważne w moim przypadku, miałem sposobność zażycia prawdziwej gorącej kąpieli; słowem w tej kłopotliwej, awaryjnej sytuacji, w jakiej się znalazłem, spotkał mnie całkiem spory kawałeczek raju na ziemi, za co serdecznie dziękuję tym ludziom.

[24.07.2016, Enval we Francji]

AWARIA

Godzina 3 rano, niedziela, Enval, niedaleko Clermont Ferrand Wysiadło sprzęgło. Renówka całkowicie unieruchomiona. Stoję niemal w poprzek wąskiej, spadzistej drogi. Całe szczęście, że pozostało trochę miejsca, aby mogła przejechać osobówka.

Już po załadunku w Mortagne i drugim w St. Georges sur Loire z samochodem było coś nie w porządku. Renówka i nie radziła sobie z ciężarem; krótko mówiąc: byłem przeładowany. Jechałem wolno, bo silnik szarpał i trudno było wyczuć, który wrzucić bieg. Domyślałem się, że ze sprzęgłem coś się dzieje, lecz nie sądziłem, że w ogóle odmówi posłuszeństwa. Tymczasem spora, stroma górka zrobiła swoje.

Zadzwoniłem do spedytora. Powiedziałem co i jak. Oczywiście nic nie pomoże, choć podobno pojazd ma „assistance” na Europę. Spedytor nadmienił, że towar musi być dostarczony. Raczej nie żartował, a więc chyba te dwie tony, które wiozłem, powinienem załadować na swój grzbiet i przenieść do celu. W odróżnieniu od spedytora, żartuję.

Nie wiem, czemu to przypisać, ale po drugim załadunku miałem chęć zadzwonić do spedytora i poprosić, aby dodatkowo ubezpieczył auto, a o mnie się pomodlił, bo przeczuwałem, że coś się stanie. Nie zadzwoniłem, a może modlitwa by pomogła. 

Położyłem się spać, gdy już świtało; w szoferce, nie w „kurniku” na górze. Około siódmej nad ranem ktoś puka do drzwi. Widać, że wkurzony, by nie powiedzieć napastliwy. Tłumaczę, że nie mogę ruszyć autem. Nie pomaga. Spisuje moje numery i mówi coś o żandarmerii. Kładę się jeszcze na godzinkę, przysypiam i budzi mnie słońce. Z pobliskiej posiadłości schodzi jakiś Francuz. Rozmawiamy z sobą koślawym angielskim. Współczuje mi powstałej sytuacji (całkowite przeciwieństwo tego pierwszego) i informuje mnie, że w pobliżu jest hotelik, gdzie mógłbym przenocować. Pewnie nie zdaje sobie z tego sprawy, że my, busiarze - nietoperze nie nocujemy w hotelach. Pyta, czy mam co do jedzenia i picia. W międzyczasie dzwonię do spedytora a później do assistance. Prawdopodobnie ściągną mnie dopiero w poniedziałek rano i trzeba będzie przeładować towar na inne auto. Dzwonię do szwagra - mechanika, aby po przekazanych mu informacjach mógł podać najbardziej prawdopodobną przyczynę awarii. Stawia na docisk sprzęgła, nie wykluczając tego, że „poszedł” też wyprzęglik. Nic samemu nie zrobię.

Przechodzę się po tej wiosce. Aż przykro, że to nieszczęście z autem przytrafiło mi się w tak pięknym i spokojnym miejscu. Zdarzenie miało miejsce na podjeździe może 8-procentowym, a więc teoretycznie renówka miała prawo sobie poradzić. Zastanawiam się tylko w jakim stopniu na awarii zaważyło przeładowanie auta, a w jakim niewłaściwe jego użytkowanie, zanim zacząłem nim jeździć i czy było właściwie serwisowane (śmiem wątpić). A tak swoją drogą, to tego kierowcę, co przede mną jeździł tym samochodem najchętniej bym udusił. Jeśli za jego „kadencji” autko spalało 14 litrów na setkę, a moje bierze poniżej dziesięciu, to musi to oznaczać, że ten przede mną szarżował, także jadąc z ładunkiem, a zbyt szybka jazda dla czasami przeciążonego pojazdu to morderstwo i o połowę przynajmniej krótsza eksploatacja.

Nie będę ukrywał, że ta awaria znacząco pokrzyżowała mi plany (spedycji również, ale w sumie spedytor doskonale wiedział, że biorąc te ładunki przeciążam auto). We wtorek miną cztery tygodnie jak jestem w trasie. Kurczą się zapasy jedzenia, a Bóg jeden wie, ile czasu potrwa naprawa. W Polsce potraktowano by takie auto priorytetowo, ale we Francji, jak podejrzewam, trzeba będzie poczekać. Assistance załatwia wprawdzie trzydniowy pobyt w hotelu, ale i tak naprawa może się przeciągnąć i co wtedy?

Spaceruję po wiosce. Pięknie położona, wśród dosyć stromych wzgórz; wszak to Owernia - górzysta, wulkaniczna, zielona. Niedaleko stąd dwa większe miasta: Riom i Clermont Ferrand. Podchodząc pod jedno ze wzniesień, słyszę bicie dzwonów, ale we Francji kościelne dzwony niekoniecznie oznaczają porę mszy, uroczystości żałobnej czy ślubu; one wybijają godziny. Jako że jest niedziela, niewielki kościółek ma wrota otwarte; chyba tylko dla mnie. Wchodzę i kilkanaście minut siedzę w chłodnym pomieszczeniu świątyni. Jestem zmęczony. Naprawdę zmęczony. 

[24.07.2016, Enval we Francji]

PO PRACY CZYLI OPALENIZNA

- Panu to się najbardziej dziwię, doktorze. Nie godzi się pianiście swoich paluszków niszczyć, a do tego, bądź co bądź, jest pan przecież lekarzem - pan radca Krach mówił to z nie byle jakim uśmiechem.

- Ale nie chirurgiem - odciął się krótko pan doktor Koteńko. - A powiem panu, przyjacielu, że bardziej niż na te moje palce narzekam na swoje spieczone ramiona. Zresztą nie ja jeden.

- A bo to panom zachciało się wybrać na tę żniwiarską poniewierkę - roześmiał się z udanym współczuciem pan radca, a zwracał się teraz już nie tylko do doktora Koteńki, lecz również do pana redaktora Pokorskiego i starego pisarza, którzy, choć w dostosowanym do wieczornej pory odzieniu, znać było, że  przybrązowili się na twarzach, tudzież ramionach, a ponieważ przybyli do kawiarenki w spodenkach nieprzydługich, ledwie sięgających kolan, jak na letnią porę przystało, widać też było, że kolor brązu przyozdobił także ich łydki.

- To sprawka pana doktora - odezwał się stary pisarz. - Zaprosił się do dwóch rodzin na wsi, które systematycznie kurował, a że dziadkowie nie pierwszej młodości, a tu żniwa za pasem, więc zapowiedział się przyjść im z pomocą.

- To prawda - wtrącił pan redaktor - i obu nas namówił, a że czasami miło jest fizyczną pracą się natrudzić, to i trzy całe dni spędziliśmy przy polowej robocie.

- Mam nadzieję, że panowie tym rolnikom za bardzo nie przeszkodziliście w pracy - wyraził ironiczne przypuszczenie radca Krach, będący tego dnia w podejrzanie dobrym humorze.

- A wręcz przeciwnie - żachnął się pan redaktor. - Powiem panu, że dwie noce przespaliśmy w stodole na sianie, choć zamierzano nas ulokować w izbach z gospodarzami, lecz przez aklamację, zgodnie odrzuciliśmy te propozycje. Wziąłem sobie wolne, podobnie zresztą jak pan doktor, który w ten właśnie sposób, przy żniwiarskiej pracy rozpoczął swój urlop.

- To pani Zofia niepocieszona bardzo - dociął grzecznie pan radca.  - Myślała może o jakiej wakacyjnej kanikule nad morzem, ale przecież sama nie pojedzie.

- I nie ma takiego zamiaru - uspokoił radcę pan Pokorski. - Pan wie, przyjacielu, że pani Zofia Koteńko już spotkała się z tą teatralną divą, która do Ciżemek zawitała.

- A ja nic o tym nie wiem - przyznał się stary pisarz.

- Ja… tyle o ile - dodał pan doktor. - Za moją żoną trudno podążyć.

- A ja z kolei wyśmienicie jestem poinformowany - odezwał się pan radca. - Wiem o tej, jak to był łaskaw pan redaktor nazwać tę kobietę, divie,  z ust mojej córki, Anny. Razu pewnego podjechała ta pani ze swoim mężem pod leśny domek i zaraz zapytała o posiadłość Piotra i Jonanny… niby gdzie się znajduje, a przecież z drogi widać to gospodarstwo; koni i tej pozostałej zwierzyny trudno nie zauważyć. Potem córka dowiedziała się, że ci państwo radzi by byli jakiś letni domek zakupić w okolicy, albo i nawet na stałe tu zamieszkać. Ten człowiek w średnim wieku jest ponoć jakimś biznesmenem w wielkim mieście, a u kogoś z rodziny dwa przedniej maści konie przechowuje. Tak, namiętnym jest jeźdźcem, lecz u tej rodziny niewiele ma miejsca na konne przejażdżki, więc pomyślał sobie, że poszukać czegoś dla nich i dla siebie musi. Żona jego z kolei jest aktorką w teatrze. Coś tam szwankuje jej zdrowie i pobyłaby na wsi, więc, tak mi się wydaje, że oni na poważnie jakiegoś siedliska w naszej okolicy szukają.

Skończył pan radca i zamówił dla wszystkich po kolumbijskiej kawie i kawałku ciasta z truskawkami.

- A jestem ciekaw, skąd ci państwo o Ciżemkach się dowiedzieli - zainteresował się stary pisarz

- Nie wie pan? A toć z naszej gazety. 

Pan radca, gdy wypowiedział tych kilka słów spojrzał w stronę redaktora, który powitał to spojrzenie z nieukrywaną satysfakcją.

- A tak - kontynuował pan radca - nasza gazeta (znów to znaczące spojrzenie w stronę redaktora Pokorskiego) zaczyna być słynna nie tylko w powiecie, odkąd pan redaktor sobie tylko znanym sposobem potrafił rozprzestrzenić po świecie jej zasięg… za co zresztą należą mu się słowa uznania.

Pan redaktor zapłonął teraz rumieńcem, który na jakiś czas przygasił opaleniznę na jego twarzy, lecz nie odezwał się słowem. 

- A cóż miałoby wyniknąć z tego spotkania pani Zofii z tą aktorką? - dopytywał się stary pisarz.

- A to, mój drogi pisarzu, że moja żona, która przy tej rozmowie była, tu w kawiarence właśnie, opowiedziała mi, że obie panie rozmawiały niestrudzenie o amatorskim teatrze, który obie bardzo chętnie by poprowadziły. Pan wie, jak bardzo pani Zofia lubi teatralne przedsięwzięcia, lubi, ale doświadczenia z prawdziwym teatrem nie miała. Te z kolei posiada ta pani i chętnie pomoże. I coś mi się wydaje, panie doktorze - pan radca skierował teraz swój wzrok w stronę pana Koteńki - że znając panią Zofię, znowu pan doktor nie będzie miał swojej kobiety w domu.

Pan doktor westchnął głęboko, przegryzł ciasteczko, potem wstał, z uszanowaniem skłonił się swym przyjaciołom i wyrzekł:

- A zatem będę miał więcej czasu na muzykę - westchnął. Przeszedł po sali i skierował się w stronę, którą panowie bezbłędnie odgadli. Zasiadł do fortepianu, otworzył go i sadowiąc się wygodnie na stołeczku, przepłynął opalonymi palcami rąk po klawiaturze.

Pan radca Krach od razu domyślił się, że gra Schuberta.

[23.07.2016, Les Chauleries  we Francji]

PANI Z PIESKIEM

Pani Makomaska poruszała się dostojnie ze spokojnym, dobrze ułożonym pieskiem na smyczy. Był to długowieczny jamnik, pierwszorzędnie zadbany, może nawet przesadnie, bo nie miał w sobie tej lekkiej nóżki podczas codziennych, przedwieczornych spacerów, a jego brzuszek ledwie co, a byłby dotykał ścieżki, po której stąpały cztery koślawe nogi staruteńkiego psiny.

Pani Makomaska dobiegała dziewiątego krzyżyka i była niską, wątłą i zasuszoną niewiastą, z trudem zachowującą prostą postawę swego chylącego się ku wieczności kręgosłupa, a jednak codziennie wychodziła z psem na spacer, dostosowując tempo swego chodu do ślamazarnego dreptania jamnika, który przystawał przy byle krzewinie, kamieniu, czy wyższej kępie trawy. Wychodząc ze swojego mieszkania, które mieściło się w schludnej kamienicy zwanej Pałacem, podążała w stronę głównej drogi osady, skręcała w stronę parku, szła jedną z jego alejek tam i z powrotem i w końcu okrążała zakładowe bloki mieszkalne, dochodziła do lecznicy, przechodziła obok hotelu i wracała do siebie. Spacer z psem zajmował jej półtorej godziny, choć zdrowy, młody człowiek mógł ją przejść w dwadzieścia minut. Jamnik spowalniał jej tę pieszą podróż przez dobrze znane jej uliczki i skwery, lecz i z własnej woli przystawała na dłużej przy kapliczce usytuowanej przy skrzyżowaniu drogi wiodącej od kolei żelaznej po zakład pracy z tą główną, prowadzącą do miasta. Czasami napotykała znajomych, a właściwie dzieci i wnuki jej dawnych znajomych. Nie ma się temu co dziwić, gdyż panie i panowie w jej wieku już poumierali, a ona w ich potomkach odnajdywała jakiś odziedziczony po przodkach rys twarzy, sposób chodzenia; rozpoznawała brzmienie dawno nie słyszanego głosu, znajomy gest, a nawet spojrzenie.

Ludzie pozdrawiali ją serdecznie. Przystawała, odkłaniała się, wznosząc wzrok ku mówiącego do niej; odpowiadała twierdząco na skierowane do niej pytania „jak się czuje” i kiedy miała ochotę na kontynuowanie rozmowy, przypatrywała się tej twarzy zwróconej w jej stronę, patrzyła w nią starannie i długo, by w końcu przemówić:

- Pan jest zapewne wnukiem pana Izdebskiego… ten orli nos, podobne uczesanie… włosy płowe… i ten głos… jakbym go słyszała.

I dowiadywała się, że Izdebski już pięć lat temu zamieszkał na cmentarzu, a on, jego wnuk,  nie przypuszczał, że jest podobny do swego dziadka.

- A tak. Dzieci bardzo często dziedziczą cechy po swoich dziadkach i babkach.

Czasami zamieniała więcej słów ze spotykanymi na trasie spaceru ludźmi. Zatrzymywała się dłużej, jako się rzekło, przy kapliczce otoczonej drewnianym, pomalowanym na zielono płotkiem. Podziwiała to, że u stóp Matki Boskiej wciąż są świeże kwiaty, że płonie znicz, że niewielki skrawek kwietnego ogródeczka zawsze był starannie pielęgnowany i odchwaszczony. Stojąc przy niewielkiej furcie, jedną dłonią czepiała się strzeliście uformowanej sztachety; jamnik z kolei, zapewne przywykły do tego, że kobieta w tym miejscu spędza więcej czasu, rozciągnął się wygodnie na trawie i czekał zanim jego pani odkłoni się świętej dziewicy i powie:

- Chodźmy, piesku.

I szli. I wracali do swojego cichego, skromnego mieszkania, w którym żaden mebel ani o centymetr nie został przestawiony od czasu śmierci jej męża, a było to przed czterdziestu niemal laty.

Jego podobizna, człowieka w sile wieku, o twarzy roześmianej, zawadiackiej, wisiała sobie w kąciku nad nocną szafką. Co wieczór i o poranku patrzyła w jego kochane, choć nie pozbawione iskry szaleństwa oczy. Kiwała głową, przypominając sobie swoją niewesołą młodość. Wspominała ten piękny czas, kiedy była do szaleństwa kochana, lecz również pamiętała o tym, jak blisko jest miłości do rozpusty, do kart, do hazardu, wreszcie do przetrwonionego majątku i niemal nędzy.

Musiała sobie jakoś dawać radę, ona, nieprzywykła od dzieciństwa do ciężkiej pracy, szlachcianka z najlepszego domu, nauczyła się buchalterii w fabryce i pracowała jak pozostałe kobiety, młodsze od niej, wyemancypowane, wywodzące się ze środowisk cokolwiek w uprzedniej epoce lekceważonych. Początkowo bała się rozmów z nimi, czując na sobie ich zastanawiające spojrzenia, może nie zawsze życzliwe. Z biegiem czasu (pracowała krótko) przestała zadręczać się tymi spojrzeniami. Było ich mniej; podobnie komentarzy. Opuszczając raz na zawsze fabryczne biuro, spostrzegła, że jej obawy odnośnie współpracownic były jednak przez te lata nieuzasadnione. Z wiekiem doświadczała coraz więcej przypadków szacunku, z jakim się spotykała. Być może na sposobie w jaki ją traktowano zaważył fakt, że żyła sama, nie miała serdecznych przyjaciółek, a z każdym rokiem coraz mniej znajomych. Nie posiadając dzieci, przerzuciła swoją miłość na książki, zachodziła do biblioteki, czytała… i w końcu te psy; ten z powykręcanymi nóżkami jest już jej trzecim jamnikiem.

Mówiła sobie, że to jej ostatnie stworzenie, jakie trzyma w domu, bo bała się, że odejdzie wcześniej niż jej pupil. Być może myśl o tym, że mogłaby pozostawić na tym świecie starego, zniedołężniałego już psa, którego Bóg wie co mogłoby spotkać po jej śmierci, ta myśl nie pozwalała jej jeszcze umrzeć.

I tak, skazani na siebie żyli pogodnie, potrzebne jedno drugiemu, w przyjaźni głębokiej i w tym porannym oczekiwaniu na kolejny spacer.

[16.07.2016, Westkerke w Belgii i 23.07.2016, Les Chauleries  we Francji]