WYPOŻYCZALNIA (12) ADAM MICKIEWICZ - „ŚWITEZIANKA”

Jeżeli nocną przybliżysz się dobą

I zwrócisz ku wodom lice, 

Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą, 

I dwa obaczysz księżyce.

Prawda? Są takie słowa - wytrychy, co otwierają najbardziej zatwardziałe serce, wnikają w głąb duszy, która przecież istnieje. Zbliżmy się zatem do gładkiego lustra jeziora nocą, gdy miesiąc w pełni, to słońce nocy, najpierw w purpurze, ogromne, gorące, później srebrzyste, chłodne, z intensywnym odblaskiem naszej życiodajnej gwiazdy. I rzeczywiście ta nocna gwiazda tuż pod naszymi nogami, a nie spłosz jej, nie rozmyj jej oblicza; rozkołysze się i będzie błyskać jak pulsar morskiej latarni. Podobnież z tymi, co wiecznie migocą, kusicielki najodleglejszych pocałunków; ich świetliki również zdublowane. I dziwisz się tej niezwykłości. A nie pochylaj się zanadto, miła, bo wodne licho pojrzawszy na twoje lico, może zaciągnąć cię w zimną, gościnną, nieprzejednaną toń. 

Albo…

A gdzie przysięga? gdzie moja rada ? 

Wszak kto przysięgę naruszy, 

Ach, biada jemu, za życia biada! 

I biada jego złej duszy!

Biada i jeszcze raz biada temu, co tak jak lekką stopą stąpa po ziemi, tak beztrosko traktuje raz dane słowo. I znów czterowiersz do zapamiętania, jak fraza z Biblii, jak przykazanie, którego łamać się nie godzi.

I w końcu jeszcze jeden temat, zwieńczenie smutnej opowieści, w której poległa wierność i poszanowanie przysięgi. Skutkiem jest pokuta, którą odbywają do dzisiaj oboje: on rozpoznany przez poetę i dziewica, której czarowi uległ zapominając o przysiędze, jaką złożył… no właśnie komu? Czyliż przypadkiem dziewczę, które częstowało naszego strzelca z boru malinami i dziewicza piękność wyłaniająca się z wody Świtezi to nie ta sama istota? Czy przypadkiem nie chciała ona sprawdzić wierność hardego młodzieńca?

Ona po srebrnym pląsa jeziorze,

On pod tym jęczy modrzewiem. 

Któż jest młodzieniec? - strzelcem był w borze. 

A kto dziewczyna? - ja nie wiem.

Są wiersze, słowa, są opowieści, których przeczytać choćby raz i zapomnieć nie sposób… tak to już jest z Mickiewiczem.

……………………………………………………………

Jakiż to chłopiec piękny i młody? 

Jaka to obok dziewica? 

Brzegami sinej Świteziu wody

Idą przy świetle księżyca. 

Ona mu z kosza daje maliny, 

A on jej kwiatki do wianka; 

Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny, 

Pewnie to jego kochanka. 

Każdą noc prawie, o jednej porze, 

Pod tym się widzą modrzewiem,

Młody jest strzelcem w tutejszym borze,

Kto jest dziewczyna? - ja nie wiem. 

Skąd przyszła? - darmo śledzić kto pragnie; 

Gdzie uszła? - nikt jej nie zbada. 

Jak mokry jaskier wchodzi na bagnie, 

Jak ognik nocny przepada. 

"Powiedz mi, piękna, luba dziewczyno -

Na co nam te tajemnice - 

Jaką przybiegłaś do mnie drożyną? 

Gdzie dom twój, gdzie są rodzice?

"Minęło lato, zżółkniały liścia 

I dżdżysta nadchodzi pora, 

Zawsze mam czekać twojego przyjścia

Na dzikich brzegach jeziora? 

"Zawszeż po kniejach jak sarna płocha, 

Jak upiór błądzisz w noc ciemną? 

Zostań się lepiej z tym, kto cię kocha,

Zostań się, o luba! ze mną.

"Chateczka moja stąd niedaleka

Po środku gęstej leszczyny; 

Jest tam dostatkiem owoców, mleka, 

Jest tam dostatkiem źwierzyny". 

"Stój, stój - odpowie - hardy młokosie, 

Pomnę, co ojciec rzekł stary: 

Słowicze wdzięki w mężczyzny głosie, 

A w sercu lisie zamiary. 

"Więcej się waszej obłudy boję, 

Niż w zmienne ufam zapały, 

Może bym prośby przyjęła twoje;

Ale czy będziesz mnie stały? 

"Chłopiec przyklęknął, chwycił w dłoń piasku, 

Piekielne wzywał potęgi, 

Klął się przy świętym księżyca blasku, 

Lecz czy dochowa przysięgi? 

"Dochowaj, strzelcze, to moja rada: 

Bo kto przysięgę naruszy, 

Ach, biada jemu, za życia biada! 

I biada jego złej duszy!"

To mówiąc dziewka więcej nie czeka, 

Wieniec włożyła na skronie 

I pożegnawszy strzelca z daleka, 

Na zwykłe uchodzi błonie. 

Próżno się za nią strzelec pomyka, 

Rączym wybiegom nie sprostał, 

Znikła jak lekki powiew wietrzyka, 

A on sam jeden pozostał. 

Sam został, dziką powraca drogą, 

Ziemia uchyla się grząska,

Cisza wokoło, tylko pod nogą 

Zwiędła szeleszcze gałązka. 

Idzie nad wodą, błędny krok niesie, 

Błędnymi strzela oczyma; 

Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie, 

Woda się burzy i wzdyma. 

Burzy się, wzdyma, pękają tonie, 

O niesłychane zjawiska! 

Ponad srebrzyste Świtezi błonie 

Dziewicza piękność wytryska.

Jej twarz jak róży bladej zawoje, 

Skropione jutrzenki łezką; 

Jako mgła lekka, tak lekkie stroje 

Obwiały postać niebieską. 

"Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody - 

Zanuci czule dziewica - 

Po co wokoło Świteziu wody 

Błądzisz przy świetle księżyca? 

"Po co żałujesz dzikiej wietrznicy, 

Która cię zwabia w te knieje,

Zawraca głowę, rzuca w tęsknicy 

I może jeszcze się śmieje? 

Daj się namówić czułym wyrazem, 

Porzuć wzdychania i żale, 

Do mnie tu, do mnie, tu będziem razem 

Po wodnym pląsać krysztale. 

Czy zechcesz niby jaskółka chybka 

Oblicze tylko wód muskać; 

Czy zdrów jak rybka, wesół jak rybka, 

Cały dzień ze mną się pluskać.

A na noc w łożu srebrnej topieli 

Pod namiotami zwierciadeł, 

Na miękkiej wodnych lilijek bieli, 

Śród boskich usnąć widziadeł. 

Wtem z zasłon błysną piersi łabędzie, 

Strzelec w ziemię patrzy skromnie, 

Dziewica w lekkim zbliża się pędzie 

I "Do mnie - woła - pójdź do mnie". 

I na wiatr lotne rzuciwszy stopy

Jak tęcza śmiga w krąg wielki,

To znowu siekąc wodne zatopy, 

Srebrnymi pryska kropelki. 

Podbiega strzelec i staje w biegu, 

I chciałby skoczyć, i nie chce; 

Wtem modra fala prysnąwszy z brzegu 

Z lekka mu w stopy załechce. 

I tak go łechce, i tak go znęca, 

Tak się w nim serce rozpływa, 

Jak gdy tajemnie rękę młodzieńca

Ściśnie kochanka wstydliwa.

Zapomniał strzelec o swej dziewczynie, 

Przysięgą pogardził świętą, 

Na zgubę oślep bieży w głębinie, 

Nową zwabiony ponętą. 

Bieży i patrzy, patrzy i bieży; 

Niesie go wodne przestworze, 

Już z dala suchych odbiegł wybrzeży, 

Na średnim igra jeziorze. 

I już dłoń śnieżną w swej ciśnie dłoni, 

W pięknych licach topi oczy,

Ustami usta różane goni, 

I skoczne okręgi toczy. 

Wtem wietrzyk świsnął, o bloczek pryska, 

Co ją w łudzącym krył blasku, 

Poznaje strzelec dziewczynę z bliska: 

Ach, to dziewczyna spod lasku! 

A gdzie przysięga? gdzie moja rada? 

Wszak kto przysięgę naruszy, 

Ach, biada jemu, za życia biada! 

I biada jego złej duszy!

Nie tobie igrać przez srebrne tonie 

Lub nurkiem pluskać w głąb jasną; 

Surowa ziemia ciało pochłonie, 

Oczy twe żwirem zagasną. 

A dusza przy tym świadomym drzewie 

Niech lat doczeka tysiąca, 

Wiecznie piekielne cierpiąc zarzewie 

Nie ma czym zgasić gorąca. 

Słyszy to strzelec, błędny krok niesie, 

Błędnymi rzuca oczyma.

A wicher szumi po gęstym lesie, 

Woda się burzy i wzdyma. 

Burzy się, wzdyma i wre aż do dna, 

Kręconym nurtem pochwyca, 

Roztwiera paszczę otchłań podwodna, 

Ginie z młodzieńcem dziewica. 

Woda się dotąd burzy i pieni, 

Dotąd przy świetle księżyca 

Snuje się para znikomych cieni: 

jest to z młodzieńcem dziewica.

Ona po srebrnym pląsa jeziorze, 

On pod tym jęczy modrzewiem. 

Któż jest młodzieniec? - strzelcem był w borze. 

A kto dziewczyna? - ja nie wiem.

[12.04.2017, Campigneulles Les Grandes we Francji]