SZTUKA - WĘGRY

 

1.

Viktor Madarász (Węgry, 1830-1917)

Péter Zrínyi i Kristóf Frangepán w więzieniu w Wiener Neustadt (1864)

Magyar Nemzeti Galéria, Budapeszt

Viktor Madarász był węgierskim malarzem w stylu romantycznym. Najbardziej znany jest ze scen historycznych i portretów. Urodził się w Csetnek, a wywodził się ze zubożałej rodziny szlacheckiej pochodzącej z powiatu Gömör és Kis-Hont. Jego ojciec, András [hu], był wytwórcą żelaza i rzemieślnikiem. Pierwotnie był przeznaczony do kariery prawniczej i studiował w Pozsony.

Gdy rozpoczęła się rewolucja węgierska, wraz z bratem (również o imieniu András) opuścił szkołę, by przyłączyć się do walki. Brał udział w licznych akcjach, został podporucznikiem i był obecny podczas kapitulacji pod Világos. Po krótkim ukrywaniu się, wrócił pieszo do domu i dołączył do rodziny w Peczu. Kontynuował studia prawnicze, ale zaczął też pobierać lekcje u miejscowego artysty.

2.

Károly Lotz (Węgry, 1833-1904)

Konie w czasie burzy (1862)

Magyar Nemzeti Galéria, Budapeszt

Lotz był niemiecko-węgierskim malarzem. Karierę artystyczną rozpoczął jako uczeń Hofkapellmeistra Destouchesa, następnie w akademii weneckiego mistrza Jakaba Marastoniego (1804-1860). Później był uczniem malarzy historycznych Henryka Webera (1818-1866) w Budapeszcie i Carla Rahla (1812-1865) w Wiedniu.

Wraz z Rahlem pracował nad licznymi zleceniami. Później zaczął tworzyć własne oryginalne dzieła, najpierw jako romantyczny pejzażysta w scenach Alföld (Nizina Węgierska), a następnie jako twórca monumentalnych murali i fresków w stylu weneckiego mistrza Tiepolo.

Po różnych pracach w Budapeszcie rozpoczął działalność w Wiedniu. Opracował plany okazałego pałacu, a na zlecenie opata opactwa Tihany wykonał malowidła do jego kościoła opactwa nad brzegiem Balatonu. Zasłynął z portretów i aktów, do których pozowała zarówno jego żona, jak i córki.

3.

Gyula Benczúr (Węgry, 1844-1920)

Pożegnanie László Hunyadiego (1866)

Magyar Nemzeti Galéria, Budapeszt

László Hunyadi (1431-1457) był węgierskim szlachcicem. Był starszym z dwóch synów Jana Hunyadiego, wojewody siedmiogrodzkiego i późniejszego regenta Królestwa Węgier, oraz Elżbiety Szilágyi. Był starszym bratem Macieja Hunyadiego, który później został królem Węgier. W bardzo młodym wieku towarzyszył ojcu w jego kampaniach. Po bitwie pod Kosowem (1448) pozostał przez pewien czas, jako zakładnik ojca, w rękach Jerzego Brankovica (1427-1456), despoty Serbii. W 1452 roku był członkiem deputacji, która udała się do Wiednia, aby przyjąć z powrotem króla węgierskiego Władysława V. W 1453 roku był już banem Chorwacji i Dalmacji. Na diecie w Budzie (1455) zrezygnował ze wszystkich swoich godności, z powodu oskarżeń Ulryka II, hrabiego Celje, i innych wrogów jego domu, ale ostatecznie doszło do pojednania i został zaręczony z Marią, córką palatyna Władysława Garaja.

4.

Gyula Benczúr (Węgry, 1844-1920)

Dwaj bracia zakonni (1874)

Magyar Nemzeti Galéria, Budapeszt

Gyula Benczúr był węgierskim malarzem i nauczycielem sztuki. Specjalizował się w portretach i scenach historycznych. Jego rodzina przeniosła się do Kassa, gdy był jeszcze bardzo młody i wcześnie przejawiał talent do rysowania. W 1861 roku rozpoczął naukę u Hermanna Anschutza i Johanna Georga Hiltenspergera (1806-1890). Od 1865 do 1869 roku uczył się u Karla von Piloty.

5.

Mihály Munkácsy (Węgry, 1844-1900)

Opowieść o bitwie (ok. 1875)

Walters Art Museum, Baltimore MD

Siedzący w gospodzie, blady młody mężczyzna w resztkach wojskowego munduru opisuje swoim towarzyszom bitwę, która miała miejsce w 1848 roku podczas węgierskiego powstania przeciwko austriacko-habsburskiej dominacji. Munkacsy był postacią międzynarodową, kształcił się w Budapeszcie, Wiedniu, Monachium i Paryżu. Uczestnicząc w Exposition Universelle w 1867 roku, poznał francuskiego realistę Gustave'a Courbeta i kilku członków szkoły Barbizon. Wiele późniejszych lat spędził w wiosce Barbizon, gdzie tworzył sceny z życia współczesnego, osadzone w rodzinnych Węgrzech lub we Francji. Dążąc do realizmu, Munkacsy często korzystał z fotografii przy komponowaniu swoich scen.

6.

Simon Hollósy (Węgry, 1857-1918)

Dobre wino (1884)

Magyar Nemzeti Galéria, Budapeszt

Simon Hollósy uważany był za jednego z największych węgierskich przedstawicieli XIX-wiecznego naturalizmu i realizmu. Nie był zbyt produktywny jako artysta, ważniejszy był jako wpływowy nauczyciel, który oddziaływał na malarzy z kolonii artystów w Nagybánya.

7.

László Pataky (Węgry, 1857-1912)

Czuwanie (1886)

Magyar Nemzeti Galéria, Budapeszt

László Pataky był węgierskim malarzem, który specjalizował się w wiejskich scenach rodzajowych. Początkowo uczył się w szkole rzemieślniczej w Budapeszcie, a po 1880 roku w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie jego głównym instruktorem był Karl von Piloty. Edukację kontynuował w Paryżu i w latach 1883-1889 podróżował między Paryżem, Budapesztem i Monachium.

W 1888 r. otrzymał stypendium za obraz "Posłaniec", dzięki czemu mógł studiować u Mihálya Munkácsy'ego. Oprócz pracy w jego pracowni, pomagał mu w tworzeniu monumentalnego obrazu "Podbój Węgier" dla budynku węgierskiego parlamentu. Po jego ukończeniu wrócił do rodzinnej prowincji i zamieszkał w Alvincu.

8.

Adolf Hirémy-Hirschl (Węgry, 1860-1933)

Ahasuerus (Wędrujący Żyd)(1888)

Kolekcja prywatna

Hirémy-Hirschl urodził się jako Węgier, ale karierę zrobił w Wiedniu, a następnie w Rzymie. Był malarzem symobolistycznym, alegorycznym, a w końcu portrecistą. Ten obraz jest jego arcydziełem. Temat jest bardzo ciekawy. Obraz przedstawia Ahaseura, który według tradycji był prototypem Wędrującego Żyda, skazanego na wieczne życie aż do końca świata. Hiremy-Hirschl sam był Żydem, a obraz można traktować jako alegorię tego, co może go spotkać, i w pewnym stopniu spotkało, oraz jego własnego rozumienia złożoności bycia Żydem.

Ta niezwykle mroczna symbolika użyta w dziele została wykorzystana do określenia Hirschla jako symbolisty. Obraz wykonany jest w ograniczonej palecie błękitów, szarości, czerni, bieli, z akcentami złota i ciepła w ciele pierwszoplanowego aktu kobiecego. Tytułowa postać, według wybitnego historyka sztuki, "jest ostatnim człowiekiem na polarnym pustkowiu, schwytanym pomiędzy aniołem nadziei a widmem śmierci. Przed nim leży upadła postać kobieca, uosobienie martwej ludzkości, a wrony krążą złowrogo... Pierwotne światło zdaje się promieniować z odległego anioła, który unosi się przed burzliwym niebem."

[04.04.2023, Toruń]