SZTUKA - SURREALIZM - RENE MARGITTE

 

SURREALIZM

Surrealizm, zwany też nadrealizmem – kierunek w sztuce powstały w 1920 roku we Francji, początkowo występujący wyłącznie w literaturze, później w sztukach plastycznych, filmie i teatrze. Termin ten stworzył w 1917 roku Guillaume Apollinaire.

W malarstwie założeniem surrealizmu było „wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej”. Artyści starali się wykreować obrazy burzące logiczny porządek rzeczywistości. Często były to wizje groteskowe, z pogranicza jawy, snu, fantazji, halucynacji, a odsunięte od racjonalizmu.

Przedstawicielami surrealizmu w malarstwie byli: Salvador Dalí, Giorgio de Chirico, Max Ernst, Hans Arp (również w poezji), Marcel Duchamp, Francis Picabia, Osvaldo Licini, René Magritte oraz Frida Kahlo.

[na podstawie Wikipedii]

1. René Magritte (Belgia, 1898-1937)

„Dwa akty w krajobrazie” - ok. 1922

W 1916 roku, na początku swojej kariery malarskiej, która rozpoczęła się w Académie Royale des Beaux-Arts w Brukseli, René Magritte eksperymentował w poszukiwaniu własnej tożsamości artystycznej. Tymczasem w całej Europie nabierała rozpędu awangarda, będąca zarówno źródłem inspiracji, jak i estetycznych ograniczeń. Twórczość Magritte'a wydawała się rozdarta pomiędzy wpływami młodych ruchów dada, purystów i konstruktywistów, ale także tych bardziej ugruntowanych, jak fowizm, ekspresjonizm czy kubizm.

Obrazem "Jeune fille", namalowanym w 1922 roku, Magritte wykonał krytyczny ruch, osiągając szczyt zmysłowości poprzez skrajną stylizację kobiecego ciała i geometrycznych kompozycji stanowiących jego tło. "Dwa akty w krajobrazie" należy rozpatrywać jako wyraźnie należący do tego okresu, w którym malarz generuje pierwszą wersję swojego osobistego stylu. Tutaj dwa ciała zdają się lewitować w wysoko kolorowym pejzażu z rytmicznymi elementami geometrycznymi. Wyciągnięte i rozłożone ramiona obu kobiet, przywodzące na myśl rozpostarte skrzydła i będące echem ptaków zagnieżdżonych w prawym górnym rogu, kontrastują z przesadnie krągłymi formami centralnej postaci i dodają dynamizmu kompozycji. Najprawdopodobniej artysta najpierw opracował tło, a następnie dodał postacie, po czym, jak sugerują spękania właściwe dla jego techniki oraz zakryta sygnatura w prawym dolnym rogu, przerobił całość, gdy pierwsza farba była jeszcze świeża. Mogłoby to tłumaczyć wrażenie nieważkości wyłaniające się z kompozycji, podkreślone przez światłocieniowy sposób potraktowania ciał, który rozjaśnia postaci mimo ich silnych krzywizn.

2. René Magritte
„Okno” (1925)

„Okno” jest pierwszym ważnym obrazem pokazującym jego nowy styl około 1925 roku. "Okno" to ikoniczny (powtarzający się) obraz znajdujący się w wielu obrazach Magritte'a. Tutaj nadal używa on futurystycznych/kubistycznych form. Przedstawia okno widziane z wnętrza pokoju, z, za oknem, ręką próbującą złapać ptaka w locie. Inspiracją była ilustracja obrazu ściennego, który Max Ernst wykonał w 1922 roku dla domu Paula Eluarda.

3. Rene Magritte

„Przyjemność”

4. René Magritte

„Próba snu” ok. 1926

Museo del Territorio Biellese, Biella (Włochy)

5. René Magritte

„Szata przygody” (1926)

6. René Magritte
„Primevere” (1926)

7. René Magritte

„Tajemniczy gracz” (1927)

"The Secret Player" to scena dwóch ubranych na biało krykiecistów w lesie niebieskich balustrad. Nad nimi unosi się ciało żółwia morskiego z głową, która wygląda jak cylindryczna masa popiołu z cygara. Po prawej stronie z otwartej szafki spogląda kobiecy manekin w skórzanej masce przypominającej brodę. Scena ta pokazuje technikę, którą Magritte często stosował: nadawanie nieożywionym przedmiotom cech ożywionych. Tralki z toczonego drewna wypuszczają gałęzie, jak drzewa, z których zostały wyciosane. Wykorzystanie manekinów, najbardziej podobnych do ludzi przedmiotów martwych, stało się ulubionym zabiegiem surrealistów, nie tylko Magritte'a.

8. René Magritte

„Zabójca zagrożony” - 1927

Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Nowy Jork

Namalowany na swoją pierwszą indywidualną wystawę, w 1927 roku, "Zabójca zagrożony" jest jedną z największych i najbardziej teatralnych kompozycji Magritte'a. Jak wielu surrealistów, Magritte był zagorzałym fanem popularnej przed I wojną światową serii kryminałów Fantômas; umieszczenie dwóch postaci detektywów flankujących framugę drzwi zapożyczył z "Mordercze zwłoki", filmu z serii wydanego po raz pierwszy w 1913 roku. Ambicją Magritte'a było stworzenie na płótnie podobnie wciągającego i fantastycznego świata, który przejawia się w nierozwiązywalnej narracji tego niezmiennie tajemniczego obrazu.

Wzrok obserwatora kieruje się ku centrum i napotyka po prawej stronie postać innego ubranego mężczyzny, najwyraźniej słuchającego muzyki na staromodnym fonografie, nieświadomego, jak się wydaje, tego, co znajduje się za nim. To nagie kobiece zwłoki, z czymś, co wygląda na odciętą głowę, krew wylewa się z jej ust.

[20.03.2023, Toruń]