KARTKA Z KALENDARZA - 11.03.2023

 

Kartka z kalendarza na 11 marca 2023 roku

70 dzień roku 10 tydzień roku

Sobota

Imieniny dzisiaj obchodzą: Benedykt, Konstanty oraz Balbina, Dominik, Drogosława, Eulogiusz, Eutymiusz, Jan, Kandyd, Konstantyn, Nawoj, Sofroniusz, Sylwia, Świetlana, Tala, Talus, Teresa, Trofim, Angelika

Przysłowia na dziś:

„Jeśli zapusty pogodne bywają, Świąt wielkanocnych tak się spodziewają”

„Suchy marzec, mokry maj, będzie żytko niby gaj”

„Gdy suchy marzec, a maj mokry bywa, żyznego roku oracz się spodziewa”

Słońce

Świt: 05:23

Wsch. Sł.: 05:57

Zach. Sł.: 17:34

Zmierzch: 18:08

Dzień trwa: 11 h 31 min

Cytat dnia:

„Dzieci nie są głupsze od dorosłych, tylko mają mniej doświadczenia.”

- Janusz Korczak

Tego dnia w roku 1827 w Dołhem urodził się Kajetan Kraszewski – literat, muzyk i astronom – brat Józefa Ignacego Kraszewskiego. [zm. w Starym Kuplinie 1 lipca 1896 roku]

Poniżej obszerny fragment tekstu pod tytułem „Przysłowia i zwyczaje gospodarskie” – „Kwiecień” napisanego i opracowanego przez braci Karaszewskich.

KWIECIEŃ.

Aprilis.

Czeski Dubeń, Małorus. Berezeń, Chorw. Trawań.

Ma dni 30.

 Z tym miesiącem prawdziwa zwykle, przynajmniéj ku końcowi jego, zjawiała się wiosna, ale bywał też i Kwiecień-plecień, przeplatany chłodami, śnieżnicami, trochą pogody i nagłemi słoty. Mówiono o tym miesiącu:

Przyjdzie Kwiecień,

Ostatki z gumna wymieciem.

 Było też przysłowie:

Suchy Marzec, Maj nie chłodny,

Kwiecień mokry, rok nie głodny.

 Gospodarze czynnie i pospiesznie brali się do roli. Już około 19. na św. Tymona przypominano:

Na świętego Tymona

Siej orkisze, jęczmiona,

Boć się Tymon zna z Kubą,

Znaj że się też z rachubą.

Albo:

Pamiętając na Tymona,

Sprawuj rolę pod jęczmiona.

 Ze zbóż około św. Wojciecha i św. Jerzego wróżyć już było można jak wyszły z zimy i jaki urodzaj być może.

Na świętego Wojciecha,

Rośnie w polu pociecha.

Zwykle już wrony z żyta nie było widać, mówiono;

Na świętego Wojciecha naszego patrona.

Już się w zbożu ukryje i zając i wrona.

Zapewne z powodu że stada wyganiano na zieloną paszę, było przysłowie też:

Na świętego Wojciecha, kobyla pociecha.

Grzmot i ciepło zwiastowały urodzaj dobry:

Kiedy grzmi na świętego Wojciecha,

Rośnie rolnikom pociecha.

Ruś do św. Jerzego (d. 24.) przywiązywała toż samo znaczenie, gospodarze wychodzili z wódką i chlebem na pola oglądać urodzaje, tarzano się po życie. Ale często obaj Jerzowie wiosenny i jesienny zawodzili, stąd u Rusi pogadanka —

Odyn hołoden, druhij chołoden. Jeden nie dobry, drugi nie lepszy.

Na świętego Jura, schowa się w życie kura.

 Z powodu że św. Jerzych było dwóch, a ci co obietnic nie chcieli dotrzymywać odkładali od jednego do drugiego, mówiono:

na Jurija, jak rak świśnie.

 Św. Marek także wróżył o przyszłości urodzajów, procesje chodziły na pola z nabożeństwem i błogosławieństwem.

 O tym dniu jest także przysłowiów kilka:

Święty Marek

Urznie do wody ogarek.

 A lepsze jeszcze:

Święty Marek

Poszedł na folwarek,

Oglądać żytko

Czy weszło wszytko.

————

Na świętego Marka,

Późny siew owsa a wczesna tatarka.

 W tym miesiącu przypadały najczęściej święta Wielkanocne, najuroczyściej u nas obchodzone, z obrzędami które się w żadnym innym kraju nie spotykają.

 Sam W. Tydzień, począwszy od Kwietnej niedzieli Palmowej cały już był przygotowaniem do Wielkiego Dnia Zmartwychwstania Pańskiego. W kościele wszyscy w rękach mieli palmy, u nas zwykle z rozpuszczającej wierzbiny złożone, które potem przez cały rok przechowywano. Palmami tymi swawolnicy bili wołając — Nie ja biję, palma bije... Cały ten tydzień pracy był poświęcony nabożeństwu, spowiedzi, zachodom gospodarskim i kuchennym. Ale że w polu nie czekało, musiano i w Wielki Tydzień o roli myśleć. W Wielki Czwartek był zwyczaj wypędzania Judasza grzechotkami z kościoła, co się bez tumultu, a czasem i bez nadużycia nie obeszło. W Wielki Piątek ubierano grób Chrystusów, około którego stawały uzbrojone straże, kwiaty, wodotryski; wyściełano dywanami, strojono kaplicę ku temu przeznaczoną z wielkim przepychem, czasem czyniła to jaka pobożna rodzina. Tłumy obchodziły groby, a po miastach wszystkie kościoły pobożniejsi musieli odwiedzić.

 Do dni Wielkiego Tygodnia wróżby przywiązywano także:

Pogody w kwietnią niedzielę,

Wróżą urodzaju wiele.

Później:

Jeżeli w Wielki Piątek deszcz kropi,

Radujcie się chłopi.

Są jeszcze inne prawidła:

Pęka się dębina — Groch się siać zaczyna.

W Wielki Piątek, rób początek.

A w Sobotę, kończ robotę.

W Wielki Piątek deszcz, żyzny rój da.

W Piątek przed Wielką Nocą gdy deszczyk przerosi,

Pospólstwo urodzaje tego roku wnosi.

 Same Święta Wielkanocne, o których piękne dni i pogodę szło wszystkim, wyrażały się z zapust:

Jako zapusty pogodne bywają,

Świąt Wielkanocnych tak się spodziewają.

Potem:

Pogodny dzień Wielkanocny,

Grochowi wielce pomocny.

 Mówiono jeszcze:

Szołdra w W. Noc lepsza niż zwierzyna.

A o człowieku małej wagi:

Tyle dbam o niego, co na W. Noc o śledzia.

Już w Sobotę wieczorem stół bywał zastawiony święconym, to jest ciastem, zimnym mięsiwem i jajami, którymi się wszyscy dzielili. Na Rusi całowano się powtarzając: Chrystos Woskres, w Polsce mówiono: Resurrexit, sicut dixit, Alleluja! Po twardym poście jadło było pożądane a przepych w nim i dostatek wielki. Pozostały nam opisy święconego z pańskim zbytkiem zastawionego, na który stami osób spraszano. Na pieczywo bab, jajeczników i mazurków wysilał się kunszt gospodyni. Zwykle jej ręką przepisywana książka mieściła w sobie recepty i sekreta... a co kłopotu było z babami, sadzaniem i wyjmowaniem z pieca tych olbrzymów!! Przyozdabiano stół w sposób najrozmaitszy, zwykle w pośrodku stał baranek z chorągiewką, z cukru lub masła... w końcu stołu głowa dzika z chrzanem w pysku... półmiski jaj otoczonych wędzonymi kiełbasami i t. p. Święconego nie zdejmowano do Przewodów. Dzieląc się jajkiem święconym starym obyczajem brano je nie widelcem, ale palcami.

Oblewanie wodą w drugi dzień W. Nocy, dyngus, zachował się dotąd, ale pochodzenie zwyczaju tego niewiadome.

 Zapomnieliśmy dodać iż w dnie krzyżowe, robót około siewu nie było, gdyż przysłowie mówi:

W dnie krzyżowe męka Boża,

Wstrzymuj się od siewu zboża.

W lasach i na polach Kwiecień był ożywiony, zieleniało wszystko, lipa, buk, klon zaczynały się rozwijać, niezapominajki rozkwitały, ptastwo przelotne przybywało coraz gęściej, słowik śpiewał, jaskółki krążyły w powietrzu spiesząc lepić gniazdka, których około domu nie obijano zwykle, zjawiała się pliszka żółta, kuropatwy zasiadały na jajach, kukułka wróżka hukała w lesie, żaby skrzeczeniem napełniały powietrze.

 Do nieprzyjemnych zjawisk należały kłębiące się po drzewach gąsienice i nielitościwe zbójce na liście chrabąszcze.

 Od św. Wojciecha i Jerzego łąki już powinny były być pozatykane i paść na nich nie godziło się. — Około św. Grzegorza drzewa figowe i obce rośliny odsłaniać poczynano. Roboty wszędzie więcej niż podołać można, ale na wiosnę ona lżejsza wszystkim.

 Na W. Czwartek i w W. Piątek siewano grochy w przekonaniu że wielkie urosną. Melony siano na św. Jerzy: ryb i raków strzeżono się łowić. Na św. Marek siano lny i konopie, (kto się opóźnił.) Ptaków które się gnieździły strzeżono aby ich nikt nie wyławiał.

[11.03.2023, Toruń]