FILOZOFOWIE I ICH POGLĄDY - BIAS

 

Bias

ok. r. 570 p. n. e.

    Bias z Prieny, syn Teutamosa, uchodzi u Satyrosa za pierwszego z siedmiu mędrców. Niektórzy twierdzą, że należał do bogatej rodziny, Duris jednak podaje, że był w tej rodzinie najemnikiem. Według Fanodikosa wykupił z niewoli dziewczęta messeńskie, wychował je jak własne córki, po czym dał każdej posag i odesłał do Messeny do rodziców. W jakiś czas potem, rybacy znaleźli w Atenach miedziany trójnóg z napisem „Dla mędrca", przyszły według Satyrosa dziewczętana zgromadzenie i opowiedziawszy, co Bias dla nich zrobił, oświadczyły, że jest mędrcem. Wówczas posłano mu ów trójnóg. Ale Bias go nie przyjął mówiąc, że mędrcem jest Apollo. Wedle innych podań Bias ofiarował ów trójnóg w Tebach Heraklesowi, gdyż był potomkiem Tebańczyków, założycieli kolonii w Prienie.

    Podobno podczas oblężenia Prieny przez Alyattesa Bias wpędził dwa utuczone muły do jego obozu. Alyattes zdumiony, że weszły aż tam i że tak wspaniale wyglądają, postanowił zawrzeć pokój i wysłał posła. Bias pokazał posłowi stosy piasku przykryte na wierzchu zbożem. Allyattes, dowiedziawszy się o tym, zawarł wreszcie pokój z Prienejczykami. A kiedy posłał po Biasa, wzywając go do siebie, taką otrzymał odpowiedź: „Radzę Alyattesowi jeść cebulę" (tzn. płakać). Bias występował podobno w sądzie i był świetnym mówcą. Ale wymowy swojej używał tylko w dobrych sprawach. Świadczy o tym Demetrios z Leros mówiąc:

Jeśli masz sądzić, to sądź tak, jak w Prienie.

Hipponaks również mówi:

Bias z Prieny był lepszym sędzią.

Bias umarł w sądzie i to tak: pewnego dnia w podeszłym już wieku bronił kogoś i po wygłoszeniu swojej mowy położył głowę na piersiach syna swej córki. Po przemówieniu obrońcy strony przeciwnej i wydaniu wyroku na korzyść strony, której Bias bronił, stwierdzono, że umarł z głową na piersiach wnuka. Państwo wyprawiło mu wspaniały pogrzeb, a na grobie jego wyryto taki napis:

Ten, którego sławna zrodziła Priena, Bias, Jonu chluba, spoczywa tu w ziemi, pod tym kamieniem.

Ja sam o nim napisałem:

Tu Bias spoczywa, Hermes go do Hadesu odprowadził, gdy wiek siwizną mu włosy przyprószył. Gdy bowiem bronił raz przyjaciela przed sądem, upadł na łono wnuka i zapadł w wieczny sen.

Szczególną popularność zyskały te jego powiedzenia:

• „Wszystkich mieszkańców miasta staraj się sobie pozyskać, to zdobywa życzliwość, butny zaś sposób bycia często powodował wielkie szkody”.

A także te:

• „Siła jest darem natury, świadomość zaś tego, co jest pożyteczne dla ojczyzny, to sprawa ducha i umysłu”.

I również te:

• „Wielu ludziom wielkie bogactwa przypadły w udziale tylko przez czysty przypadek”.

Mówił, że

• „nieszczęśliwy jest ten, kto nie umie znosić nieszczęścia, a chory na duszy ten, kto pragnie rzeczy iemożliwych i nie pamięta o cudzych nieszczęściach”.

Zapytany, co jest najtrudniejsze, odpowiedział:

• „ Spokojnie znosić przeciwności losu".

Gdy płynął raz z ludźmi bezbożnymi podczas burzy i okręt walczył z falami, a oni wzywali pomocy bogów, powiedział:

• „Zamilczcie, aby bogowie nie dostrzegli, że wy tu płyniecie".

Zapytany przez bezbożnego człowieka, co to jest pobożność, milczał, a kiedy tamten zapytał go o przyczynę milczenia, odpowiedział:

• „Milczę, bo pytasz o rzeczy, które ciebie wcale nie obchodzą".

Na pytanie, co jest człowiekowi miłe, odpowiedział:

• „Nadzieja".

• Mówił, że

• woli rozstrzygać spory między nieprzyjaciółmi niż między przyjaciółmi, bo rozsądzając na rzecz jednego przyjaciela, traci drugiego, sądząc zaś nieprzyjaciół zdobywa jednego przyjaciela”.

Na pytanie, kiedy człowiek pracuje z przyjemnością, odparł:

• „Kiedy ma z tego korzyść".

Mówił, że

• „tak należy życie mierzyć, jakby się miało żyć długo i krótko zarazem; a tak kochać przyjaciół, jakby oni mieli nas kiedyś znienawidzić, większość bowiem ludzi jest zła”.

Dawał także takie rady:

• „Zbieraj się powoli do tego, co masz czynić, ale przy tym, co czynisz, trwaj uparcie. Nie mów szybko, bo to dowodzi braku rozumu. Kochaj rozsądek. O bogach mów, że istnieją. Niegodnego męża nie chwal dla jego bogactwa. Zdobywaj perswazją, a nie przemocą. Cokolwiek zrobisz dobrego, przypisuj to bogom. Od młodości do starości zachowuj mądrość jako rzecz najniezbędniejszą: jest pewniejsza od wszelkich innych dóbr".

[28.03.2024, Toruń]