SZTUKA - JERZY DUDA-GRACZ

 

JERZY DUDA-GRACZ

Wyjątki z biografii na podstawie https://culture.pl/pl/tworca/jerzy-duda-gracz

• Malarz, rysownik, grafik, scenograf. Urodził się 20 marca 1941 roku w Częstochowie, zmarł 5 listopada 2004 roku w Łagowie.

• Ukończył Wydział Grafiki w katowickiej filii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (poźniej przekształconej w niezależną ASP w Katowicach).

• W 1992 roku związał się z założoną na transformacyjnej fali prywatną uczelnią artystyczną, utworzoną przez Antoniego Fałata – nieistniejącą już Europejską Akademią Sztuki w Warszawie. Pod koniec życia wrócił do Katowic, gdzie tym razem został profesorem na Uniwersytecie Śląskim.

• Sztuka Dudy-Gracza rozpięta jest między biegunami groteski i ironii z jednej strony, a sentymentalizmu i nostalgii z drugiej. Ten drugi odnosił się, jak określał malarz, do świata, który "odchodzi, umiera, gdzie więcej jest snu, zdarzeń z dzieciństwa", świata "w pejzażu przedindustrialnym".

• Znany jest jednak przede wszystkim z obrazów o gorzkim wydźwięku, komentujących rzeczywistość polityczno-społeczną kolejnych dekad, od głębokiego peerelu do początków transformacji i III RP. Formalnie przez kolejne dekady jego sztuka ewoluowała w niewielkim stopniu.

• Z jednej strony malarz czerpał – co wielokrotnie powtarzano – z malarstwa młodopolskiego, niderlandzkiego XVII-wiecznego realizmu, jak i w mniejszej mierze ze zjawisk współczesnych i lokalnych – kapizmu i malarstwa śląskich outsiderów z Grupy Janowskiej.

• Odbiegają od ich stylu jedynie grafiki. Od wczesnego etapu kariery Dudy-Gracza, od lat 60., powstały jego judaika, wykonane w tradycyjnych wklęsłodrukowych technikach graficznych, drzeworycie i linorycie.

• Tęsknota za postindustrialnym pejzażem wzrastała w nim, gdy mieszkał w samym centrum przemysłowej Polski, Katowicach. Równie mocno, zwłaszcza w późnych obrazach, odbiło się na nim częstochowskie pochodzenie. Dla częstochowskiego klasztoru namalował w latach 200-2001 "Golgotę Jasnogórską". Moralistą był jednak nie tylko w malarstwie religijnym, ale i świeckich do cna rodzajowo-alegorycznych przedstawieniach rodzimej rzeczywistości.

• Do jego najbardziej znanych cykli malarskich należą: "Motywy i Portrety Polskie", "Motywy, Tańce, Dialogi Polskie", "Obrazy Jurajskie", "Pejzaże Polskie" i "Obrazy Prowincjonalno-Gminne".

• Z karykaturalnym zacięciem Duda-Gracz portretował też samego siebie, często w konwencjach nawiązujących do nowożytnego malarstwa, jak w autoportrecie z rodziną przywodzącym na myśl malarstwo niderlandzkie, rodzinne autoportrety Rembrandta i Rubensa, lub dosłownie parafrazujące słynne obrazy, jak w przypadku autoportretu z 1974 roku, na którym malarz wciela się w Erosa z obrazu Caravaggia.

• "Marzy mi się - i to jest chyba jedyne marzenie mojego życia - granie w teatrze" mówił. Z teatrem związała się jego córka, Agata Duda-Gracz, która została reżyserką. Po przyjściu na świat stała się bohaterką licznych obrazów ojca. Obserwował ją bacznie przez cały okres dorastania, regularnie malując w prezentach urodzinowe portrety. Osobiście traktował wiele swoich obrazów, przez co tylko niewielką część wystawiał na sprzedaż. Pozostałe szczelnie wypełniały domowe ściany. Teatralne marzenia realizował w inny sposób, jako scenograf. W tym charakterze współpracował również przy jednym spektaklu ze swoją córką – w 2003 roku stworzył scenografię do "Kaliguli" według Alberta Camus w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

1. DAREMNA POKUTA

2. IDYLLA

3. WIOSNA

4. PARA

5. POLSKA SZKOŁA JAZDY

6. JEŹDŹCY APOKALIPSY

7. RAJ – RETROSPEKCJA

8. PAMIĄTKA Z ŁAGOWA

9. POLSKI DIALOG

10. MOTYW POLSKI - ZMIERZCH

[23.03.2024, Toruń]