Pittakos
ok. r. 600 p. n. e.
Pittakos, syn Hyrradiosa, urodził się w Mitylenie*. Ojciec jego pochodził z Tracji. On to wraz z braćmi Alkajosa wygnał Melanchrosa, tyrana Lesbos. Gdy Ateńczycy i Mityleńczycy prowadzili wojnę o terytorium Achilleidy, objął dowództwo nad Mityleńczykami; Ateńczykami zaś dowodził Frynon, zwycięzca olimpijski w walce na pięści. Pittakos zgodził się stoczyć z nim pojedynek. Miał pod tarczą sieć, którą niepostrzeżenie zarzucił na Frynona, i po zabiciu go zagarnął ziemię sporną.
Wtedy Mityleńczycy wyjątkowo uczcili Pittakosa i przekazali mu władzę. Rządził w Mitylenie przez dziesięć lat, wprowadził ład w państwie, po czym sam złożył władzę i żył jeszcze dziesięć lat. Mityleńczycy ofiarowali mu ziemię, którą on poświęcił bogom i która do dziś nazywa się ziemią Pittakosa. Sosikrates podaje, że Pittakos odciął małą część dla siebie, mówiąc, że połowa jest większa od całości. Nie przyjął również podarków Krezusa, twierdząc, że ma dwa razy więcej, niż pragnął, ponieważ po śmierci bezdzietnego brata odziedziczył należną mu część spadku. W drugiej księdze Pamiętników Pamfila opowiada się, że syn Pittakosa Tyrrajos został toporem zabity przez jakiegoś miedziorytnika u fryzjera w Kyme. Kiedy Kymejczycy przyprowadzili związanego zabójcę do Pittakosa, on po przesłuchaniu uwolnił go z więzów, mówiąc „Lepiej teraz przebaczyć, niż później żałować". Heraklit [z Efezu] natomiast podaje, że Pittakos uwolnił Alkajosa, który dostał się w jego ręce, mówiąc: „Przebaczenie jest lepsze niż zemsta".
Wśród praw, jakie ustanowił Pittakos, jest też i takie: Człowiekowi, który po pijanemu dopuścił się przestępstwa, należy wymierzyć podwójną karę. Chciał w ten sposób powstrzymać ludzi od pijaństwa, ponieważ wyspa obfituje w wino. Mówił także, że niełatwo jest pozostać szlachetnym. Wspomina o tym również Simonides, mówiąc:
Według słów Pittakosa niełatwo jest być prawdziwie dobrym mężem.
Głosił jeszcze: „Z koniecznością nie walczą nawet bogowie". „Sprawowanie urzędu świadczy o człowieku". Zapytany, co jest rzeczą najlepszą, odpowiedział: „Dobrze robić to, co się obecnie robi", a zapytany przez Krezusa, jaka władza jest największa, odpowiedział: „Władza malowanego drzewa", mając na myśli prawo. Mówił, że odnosi zwycięstwa bez rozlewu krwi. Do Fokejczyka, który twierdził, że powinno się szukać człowieka dzielnego, powiedział: „Zapewne, możesz go szukać, ale nie znajdziesz". Pytającym, co jest rzeczą najprzyjemniejszą, odpowiedział: „Czas". Na pytanie, co jest rzeczą niejasną, odpowiedział: „Przyszłość"; na pytanie, co jest rzeczą pewną, odpowiedział: „Ziemia"; a co niepewną, odpowiedział: „Morze". Mówił, że mąż rozumny, zanim go spotka jakaś przeciwność, zastanawia się nad tym, jak jej uniknąć, dzielny zaś, jeśli go już spotka przeciwność, dzielnie ją znosi. Uczył też: „Nie zapowiadaj tego, co zamierzasz uczynić, bo jeżeli ci się nie uda, narazisz się na śmieszność". „Nie szydź z nikogo w nieszczęściu, aby się nie narazić na zemstę". „Oddaj to, coś wziął na przechowanie". „Nie mów źle o przyjaciołach, a także i o nieprzyjaciołach". „Żyj pobożnie". „Kochaj wstrzemięźliwość". „Dbaj o prawdę, wierność, wiedzę, zręczność, przyjaźń, staranność".
Z jego wypowiedzi najsławniejsze są następujące wiersze:
Mając łuk i kołczan strzał pełen, mierzyć należy w złego człowieka.
Nic godnego wiary nie powie język tego, kto ma w duszy myśli wahające się i niepewne.
Pittakos napisał około sześciuset wierszy elegii oraz prozą rzecz o prawach na użytek obywateli.
Osiągnął pełnię rozwoju w czasie około czterdziestej drugiej Olimpiady [612—609 p. n. e.], a umarł za archonta Aristomenesa w trzecim, roku pięćdziesiątej drugiej Olimpiady [572—569 p. n. e.] już jako starzec, przeżywszy ponad siedemdziesiąt lat. Na jego grobie taki umieszczono napis:
Zalewając się łzami matczynymi, święta wyspa Lesbos chowa zgasłego Pittakosa, którego zrodziła.
Jedno z jego powiedzeń głosi: „Umiej zawsze rozpoznać moment właściwy".
Alkajos nazwał go „platfusem" dlatego, że miał szerokie stopy i idąc powłóczył nogami. Nazywał go także „rękonogim", ponieważ palce u stóp miał rozstawione jak u rąk. Nazywał go również pyszałkiem dlatego, że bezpodstawnie się pysznił, a także „grubasem" i „brzuchaczem", bo był bardzo tłusty. Nazywał go wreszcie „jadającym w ciemności", ponieważ jadał bez światła, i wreszcie „niechlujem", bo nie dbał o siebie i był brudny. Jak powiada filozof Klearchos, jego ćwiczenia cielesne polegały na mieleniu zboża.
Pozostał po nim następujący krótki list:
Pittakos do Krezusa
Wzywasz mnie, abym przyjechał do Lidii i zobaczył twoje szczęśliwe życie. Ja nawet nie widząc wierzę, że syn Alyattesa jest najbogatszym z królów, nic zatem nie zyskam więcej przybywszy do Sardes. Złota nie potrzebuję, bo to, co mam, wystarcza mnie i towarzyszom moim. Przyjadę jednak, aby z gościnnym mężem nawiązać przyjazne stosunki.
W starożytności miasto eolskie, miejsce zamieszkania Safony, Alkajosa i Pittakosa. Pojawia się w jednym z najstarszych zachowanych urywków greckiej poezji ludowej:
„Miel mój młynku miel,
Pittak także mełł
Mityleny wielki pan”.
[03.03.2024, Toruń]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz