KSIĘGA I
Gniew Achilla¹, bogini², głoś, obfity w szkody,
Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody,
Mnóstwo dusz mężnych wcześnie wtrącił do Erebu³,
A na pastwę dał sępom i psom bez pogrzebu
Walające się trupy rycerskie wśród pola:
Tak Zeusa⁴ wielkiego spełniała się wola
Odtąd, gdy się zjątrzyli sporem niebezpiecznym
Agamemnon⁵, król mężów, z Achillem walecznym.
Od kogóż tej niezgody pożar zapalony?
Od Feba⁶, co go Kronid⁷ z pięknej miał Latony⁸.
Gniewny na króla, wojsku straszną klęskę zadał,
Rozszerzył mór⁹ w obozie, codziennie lud padał;
Mścił się, że był zelżony jego kapłan święty.
Przyszedł Chryzes¹⁰, gdzie stały Achajów¹¹ okręty,
Świetną na okup córki przynosząc ofiarę,
A w ręku mając berło i Feba tiarę¹²;
Prosił Greki o litość na ojcowskie bóle:
Najbardziej zaś Atrydy¹³, dwa narodów króle:
— «Atrydowie i Grecy! Niech wam dadzą bogi
Dobyć miasta Pryjama¹⁴, w swoje wrócić progi!
Lecz pomni na łuk Feba¹⁵ strzelający z góry,
Weźcie okup, nie przeczcie¹⁶ ojcu jego córy¹⁷!
Rzekł. W Grekach szmer przyjazny oznaczał ich zgodę,
--------------------------------------------------------------------------
¹Achilles — legendarny bohater grecki, syn Peleusa, króla Ftyi, i Tetydy, boginki morskiej.
²bogini — standardowy na początku epopei zwrot do Muzy.
³Ereb a. Hades (mit. gr.) — smutna, podziemna kraina, w której przebywały dusze wszystkich zmarłych (starożytni Grecy nie znali rozróżnienia na raj i piekło).
⁴Zeus (mit. gr.) — najważniejszy z bogów, władca Olimpu, brat Posejdona i Hadesa, syn Kronosa, patronujący zjawiskom na niebie, zwłaszcza piorunom.
⁵Agamemnon — syn Atreusa, króla Myken, wódz greckiej wyprawy przeciw Troi, brat Menelaosa, którego żona, Helena, została porwana przez Trojan, co dało początek wojnie.
⁶Febus a. Feb (mit. grec.) — przydomek Apollina, przewodnika dziewięciu muz, boga sztuki, wróżbiarstwa i gwałtowne śmierci.
⁷Kronid — przydomek Zeusa (syn Kronosa).
⁸Latona — córka tytana Kolosa, matka Apolla.
⁹mór — zaraza.
¹⁰Chryzes — kapłan ze wschodniego wybrzeża Troi.
¹¹Achajowie — Grecy.
¹²tiara — tu ogólnie: nakrycie głowy (ważnego) kapłana.
¹³Atrydy — synowie Atreusa, tj. Agamemnon i Menelaos.
¹⁴Pryjam — podeszły wiekiem król Troi, ojciec Hektora.
¹⁶przeczyć — tu: odmawiać.
¹⁷jego córy — córka Chryzesa została wzięta w niewolę przez Agamemnona.
--------------------------------------------------------------------------
Aby uczcić kapłana i przyjąć nagrodę;
Nie przypadła królowi do serca ta mowa,
Więc go puścił z obelgą, przydał groźne słowa:
— «Znidź¹⁸, naprzykrzony starcze, z oczu moich pręcej¹⁹,
Nie waż bawić się dłużej ani wracać więcej!
W tiarze, w berle słaba dla ciebie zasłona.
Chyba mi starość córkę twoją wydrze z łona;
Od swych daleko, w Argos²⁰ na zawsze osiędzie,
Tam wełnę tkać i łoże moje dzielić będzie.
Pójdź precz! Ani mnie gniewaj, żebyś został cały!
Rzekł król; zaląkł się starzec i odszedł struchlały. Kapłan, Bóg, Zemsta
Szedł cicho ponad morze, gdzie huczały fale,
A gdy już był daleko, wynurzył swe żale
I syna pięknowłosej tak prosił Latony:
— «Boże! Którego Chryza doznaje obrony,
Smintejczyku²¹! Co strzałę wypuszczasz daleką,
Co masz Tened²² i Killę²³ pod możną opieką:
Jeśli wieńcami twoje zdobiłem kościoły,
Jeślim ci na ofiarę bił kozły i woły,
Niech prośba ta od ciebie będzie wysłuchana:
Zemścij się łukiem twoim obelgi kapłana».
Ledwie skończył, modlitwa doszła ucha Feba;
Wysłuchał go łaskawie, zstąpił gniewny z nieba
Z łukiem swoim, z kołczanem; na ramionach strzały
W bystrym biegu strasznymi szczęki²⁴ przerażały.
Idzie jak noc posępny; siadł z dala, łuk spina:
Leci strzała i świszcząc powietrze rozcina.
Okropnym brzmiąc łuk jękiem psy strzela i muły;
Wnet zgubne jego razy Achaje poczuły:²⁵
Palą się bezprzestannie²⁶ smutne trupów stosy.
Przez dziewięć dni na wojsko śmiertelne szły ciosy,
Dziesiątego Achilles cały lud zwoływa²⁷,
Bo tę myśl w piersi Hera²⁸ wlała mu życzliwa,
Bolesna, widząc swoich Achajów zagładę.
Zatem, gdy się na walną²⁹ zgromadzili radę,
Mężny Achilles tymi zaczął mówić słowy:
— «Teraz bardzo się lękam, synu Atrejowy³⁰,
Abyśmy, obłąkani³¹ wpośród morskich brodów,
Nie musieli powracać do ojczystych grodów,
Jeżeli tu na zawsze nie zamkniem powieki,
Bo i wojna okrutna, i mór niszczy Greki.
Niech wieszcz³² lub kapłan powie, skąd ta chłosta sroga,
Albo snów tłumacz wierny — wszakże sny od boga?
-----------------------------------------------------------------------------
¹⁸znidź — dziś: zejdź. [przypis edytorski]
¹⁹pręcej — dziś popr.: prędzej (zniekształcone dla rymu).
²⁰Argos — miasto na wschodnim Peloponezie.
²¹Smintejczyk — kolejny przydomek Apolla, oznaczający tego, który tępi myszy polne.
²²Tened — wysepka przy wybrzeżu Troi.
²³Killa — miasto obok Chryzy.
²⁴szczęki — dziś popr. forma N.lm: szczękami (szczękaniem, hałasami).
²⁵Leci strzała i świszcząc powietrze rozcina. Okropnym brzmiąc łuk jękiem psy strzela i muły; Wnet zgubne jego razy Achaje poczuły — strzały Apolla powodują zarazę. ²⁶bezprzestannie — bez ustanku.
²⁷cały lud zwoływa — wchodząc w kompetencje naczelnego wodza.
²⁸Hera (mit. gr.) — siostra i żona Zeusa, w poemacie sprzyjająca Grekom.
²⁹walny — główny, zasadniczy.
³⁰synu Atrejowy — Achilles zwraca się do Agamemnona.
³¹obłąkany — tu: zagubiony.
³²wieszcz — wróżbita, czytający znaki dane od bogów.
[13.04.2025, Toruń]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz