Chilon
ok. r. 560 p. n. e.
Chilon Lacedemończyk był synem Damagetosa. Napisał elegie liczące blisko dwieście wierszy. Uważał, że przewidywanie rzeczy przyszłych osiągalne rozumem jest zaletą męża. Do swego brata, który skarżył się na to, że nie został tak jak on eforem, powiedział: „Ja umiem znosić krzywdę, ty zaś nie". Był eforem w czasie pięćdziesiątej piątej Olimpiady [560—557 p. n. e.]
Jak pisze Herodot w pierwszej księdze Dziejów gdy Hippokrates składał ofiarę w Olimpu, a kotły same z siebie, bez ognia, zaczęły kipieć, Chilon doradził mu, aby się nie żenił albo, jeśli jest żonaty, rozstał się z żoną i wyrzekł się dzieci. Mówią także, że zapytał Ezopa: „Czym się Zeus zajmuje?", na co otrzymał odpowiedź: „Poniża to, co wywyższone, wywyższa zaś to, co poniżone". Zapytany, czym się różnią ludzie wykształceni, od niewykształconych, powiedział: „Dobrymi nadziejami". Co jest trudne? — „Zamilczeć to, co powierzono w tajemnicy. Wykorzystać dobrze wolny czas, umieć znosić krzywdy". Dawał także takie nauki:
„Panuj nad językiem, zwłaszcza w czasie uczt.
Nie obmawiaj bliźnich, bo usłyszysz wiele przykrych rzeczy o sobie.
Nikomu nie groź, bo jest to cechą kobiet.
Śpiesz do przyjaciół raczej wtedy, kiedy spotyka ich nieszczęście niż powodzenie.
Kojarz skromne małżeństwa.
Nie mów źle o zmarłych.
Szanuj podeszły wiek.
Strzeż się siebie samego.
Wybierz raczej stratę niż haniebny zysk, tamta bowiem raz cię zaboli, ten zaś boleć będzie zawsze.
Nie śmiej się z cudzego nieszczęścia.
Będąc silnym, bądź łagodnym, aby bliźni raczej cię szanowali, niżby mieli się ciebie bać.
Naucz się być dobrym gospodarzem we własnym domu.
Niech język twój nie wyprzedza myśli.
Powściągaj gniew.
Nie złorzecz wróżbom.
Nie pożądaj rzeczy niemożliwych.
Nie śpiesz się w podróży.
Kiedy mówisz, nie wymachuj rękoma, bo jest to oznaką niepoczytalności.
Bądź posłuszny prawom.
Staraj się żyć spokojnie".
Następujące z jego powiedzeń znalazło najwięcej uznania:
„Złoto sprawdzamy kamieniem probierczym uzyskując w ten sposób oczywisty dowód jego prawdziwości, za pomocą złota natomiast sprawdzamy sposób myślenia ludzi dobrych i złych".
Podają, że gdy już był stary, powiedział, że w swoim życiu nie zrobił chyba nic przeciw prawu.
Nie miał tylko pewności co do jednej rzeczy, a mianowicie w sprawie pewnego przyjaciela: jako sędzia postąpił zgodnie z prawem, ale nakłonił innego sędziego, z którym był zaprzyjaźniony, aby tamtego uniewinnił, chcąc w ten sposób zachować i praworządność, i przyjaciela.
Największą jednak sławę zyskał sobie wśród Greków przepowiednią o wyspie lacedemońskiej Cyterze. Zapoznawszy się bowiem z jej naturalnym położeniem, zawołał:
„Oby była nie powstała, a skoro już powstała, oby zatonęła".
I miał rację, Demaratos bowiem, wygnany z Lacedemonu, doradził Kserksesowi ściągnąć okręty, pod Cyterę.I Grecja byłaby zginęła, gdyby król posłuchał tej rady. Następnie Nikiasz opanował w wojnie peloponeskiej tę wyspę, umieścił tam załogę ateńską i wyrządził Spartanom ogromne szkody.
Chilon miał zwyczaj mówić bardzo zwięźle, i dlatego Aristagoras z Miletu nazywa ten sposób mówienia chilonejskim. Dalej jednak powiada, że wywodzi się on od Branchosa, założyciela świątyni w Branchidach. Chilon był już starcem w czasie pięćdziesiątej dru- giej Olimpiady [572—569 p. n. e.], gdy bajkopisarz Ezop stał u szczytu sławy. Umarł, jak podaje Hermippos, w Pisie, uściskawszy syna za zwycięstwo w walce na pięści. Śmierć nastąpiła z nadmiaru radości i z wycień- czenia, był bowiem w podeszłym wieku. Wszyscy, którzy brali udział w igrzyskach olimpijskich, uczestniczyli w pogrzebie Chilona.
Do niego odnosi się ten mój* epigramat:
O, promienny Polideukesie! Dzięki ci, że w pięcioboju syn Chilona wieniec uzyskał oliwny. Jeżeli ojciec na widok synowskich laurów umiera, nie trzeba się oburzać: obym ja śmierć miał taką!
Na posągu jego wyryto następujący napis:
Chilona Sparta dzidą wieńczona spłodziła,
Który wśród siedmiu mędrców był pierwszy mądrością.
Znane jest jego powiedzenie: „Ręcz za kogoś, a nieszczęście pewne". Zachował się także jego krótki list:
Chilon do Periandra
Piszesz o wyprawie wojskowej poza granice państwa, w której sam chcesz wziąć udział. Ja uważam, że dla jedynowładcy nawet własny dom jest niepewny i że szczęście ma tyran, który umiera we własnym domu naturalną śmiercią.
* autorem epigramatu jest Diogenes Laertius
[11.02.2024, Toruń]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz