ZAPISKI Z CZASÓW DYKTATURY (148-151) TEMATYKA WIGILIJNA. GEORGES DE LA TOUR. POEZJA. MUZYKA.

 

148.

W kawiarence nieodzowna zmiana tematyki, przynajmniej w przeddzień święta, które zawsze odkąd sięgam pamięcią, było świętem najważniejszym dla każdego Polaka i to bez względu na wyznawaną wiarę lub jej brak. Wprawdzie obecnie hierarchowie kościoła katolickiego w naszym kraju robią wszystko, aby obrzydzić nam religię, tradycję i podstawowe założenia chrześcijaństwa i zamiast miłością lub przynajmniej przyjaźnią do drugiego człowieka, akceptacją go karmią nas nienawiścią, to odsuńmy na bok nienawistników w koloratkach i komżach, i cieszmy się ze święta, i niech nie przeszkodzi nam w tym hierarchów pycha, dwulicowość i umiłowanie mamony.

W przeddzień wigilii zajmę uwagę sztuką, poezją i muzyką związaną z dniem Bożego Narodzenia.

149.

Zastanawiałem się, jakim obrazem sprawić sobie i gościom kawiarenki przyjemność w Dniu Narodzenia Pańskiego. Wybrałem prostotę, kameralność i barokowe piękno obrazu mistrza światłocienia, francuskiego malarza Georgesa de la Tour. Według mojej opinii "Nowo narodzony" to jeden z piękniejszych obrazów, jakie znam.

150.

Wigilia i święta Bożego Narodzenia są częstym motywem literackim, szczególnie w poezji. Poniżej kilka wybranych przeze mnie wigilijno-bożonarodzeniowych wierszy różnych poetów i epok literackich.

Kazimierz Wierzyński, "Kolęda"

Dwudziesty drugi. Dzień najkrótszy.

Noc tajemnicza się przybliża.

Zmarznięty cieślo w koźlim futrze,

Zdejmij siekierę i w drewutni

Niech się zawczasu ludzie smutni

Zakrzątną koło krzyża.

Zjawi się, zjawi niezwyczajnie.

Nawiedzi znowu świętą stajnię

Miłość w malutkim niemowlątku,

Podniesie swą wszechwładną rękę,

Dwutysiącletnią zacznie mękę

Powtarzać od początku.

Nadciągną króle z ciężkim złotem

I palić będą mu kadzidła,

By z Nazaretu na Golgotę

Szedł cuda czyniąc i by o tem

Szeptały pieśni, malowidła.

Wyjdzie pouczać między ucznie

Że prawda sponad jest zagłady,

Aż po ostatniej z nimi uczcie

Otoczą go żandarmskie włócznie

I pocałunek sprzeda zdrady.

Ojcze stolarzu, noc się zbliża,

Nad świętą stajnią gwiazda krzyża

I blask nad światem staje wielki.

Pośród wesela i okrzyków

Ty nie zapomnij czeladników

Przydatnych do ciesielki.

I gdy nadbiegnie pierwszy pasterz,

Przed stajnię wyjdź, zawołaj nas też,

Bo my o wszystkim dobrze wiemy.

Przy niemowlątku w nędznym żłobie

Klęczymy płacząc i przy Tobie

Pod blask, pod krzyż kolędujemy.

Ks. Jan Twardowski, "Dawna Wigilia"

Przyszła mi na wigilię zziębnięta głuchociemna

z gwiazdą jak z jasną twarzą – wigilia przedwojenna

z domem co został jeszcze na cienkiej fotografii

z sercem co nigdy umrzeć porządnie nie potrafi

z niemądrym bardzo piórem skrobiącym w kałamarzu

z przedpotopowym świętym z Piłsudskim w kalendarzu

z mamusią co od nieszczęść zasłonić chciała łzami

podając barszcz czerwony co śmieszył nas uszkami

z lampką z czajnikiem starym wydartym chyba niebu

z całą rodziną jeszcze to znaczy sprzed pogrzebów

Nad stołem mym samotnym zwiesiła czułą głowę

Nad wszystkie figi z makiem – dziś już posoborowe

Przyszła usiadła sobie. Jak żołnierz pomilczała

Jezusa z klasy pierwszej z opłatkiem mi podała

Andrzej Sikorowski, "Pastorałka dla córki"

Pobielał świat córko czy wiesz

za oknem spadł w Twoim życiu pierwszy śnieg

patrz wróble dwa na zimnie drżą

dziś pierwszy raz życzę Ci Wesołych Świąt

Przybył nam córko talerz na stół

z szopki się gapi wół jak to wół

Garnek na piecu kolędę gra

do barszczu wpada twa pierwsza łza

Już pod choinką prezentów sto

kto je tu przyniósł no zgadnij kto

kto z Tobą siądzie do wielkiej gry

ktoś komu bardzo zależy by

By dobra noc co wszystko wie

otarła Twą pierwszą i ostatnią łzę

Tadeusz Różewicz, "Bajka"

ścierpły mi nogi

obudziłem się

z długiego

niewygodnego

snu

w świecie czystym

świetle

nowo narodzonym

w Betlejem a może

w innym "podłym" mieście

gdzie nikt nie mordował

dzieci

ani kotów

ani żydów ani palestyńczyków

ani wody ani drzew

ani powietrza

nie było przeszłości

ani przyszłości

trzymałem za ręce

tatę i mamę

czyli Pana Boga

i było mi tak dobrze

jakby

mnie nie było.

Jan Kasprowicz, "Przy wigilijnym stole"

Przy wigilijnym stole,

Łamiąc opłatek święty,

Pomnijcie, że dzień ten radosny

W miłości jest poczęty;

Że, jako mówi nam wszystkim

Dawne, odwieczne orędzie,

Z pierwszą na niebie gwiazdą

Bóg w naszym domu zasiędzie.

Sercem Go przyjąć gorącym,

Na ścieżaj otworzyć wrota –

Oto co czynić wam każe

Miłość, największa cnota.

Tadeusz Kubiak, "Wieczór wigilijny"

Biały obrus lśni na stole,

pod obrusem siano.

Płoną świeczki na choince,

co tu przyszła na noc.

Na talerzach kluski z makiem,

karp jak księżyc srebrny.

Zasiadają wokół stołu,

dziadek z babcią, krewni.

Już się z sobą podzielili

opłatkiem rodzice,

już złożyli wszyscy wszystkim

moc serdecznych życzeń. 

151.

Muzykę wigilijno-bożonarodzeniową potraktuję dwojako. Najpierw zaproponuję "Stabat Mater" przedwcześnie zmarłego (1710-1736) kompozytora włoskiego Giovanni Battistę Pergolesiego, autora głównie oper i muzyki religijnej.

A na koniec, nieodłączna z Bożym Narodzeniem kolęda, a że akurat odpowiada mi góralski charakter kolęd i pastorałek, niech pokażą swą moc "Baciary" w ich "Góralskiej kolędzie".

[23.12.2020, Toruń]