ZAPISKI Z CZASÓW DYKTATURY (395 - 396) MAREK AURELIUSZ. DESZCZ WIOSENNY.

 

395.

Marek Aureliusz Antoninus, Marek Anniusz Aureliusz Werus (Marcus Aurelius Antoninus, Marcus Annius Aurelius Verus; urodzony dnia 26 kwietnia 121 w Rzymie, zmarły 17 marca 180 w Vindobonie) – w latach 161–180 cesarz rzymski, pisarz i filozof.

Nie historyczne, dyplomatyczne i bojowe zasługi tego rzymskiego imperatora nas interesują, bardziej już życie osobiste, które jak na Rzymian tak wysoko postawionych, skromne było i surowe, zgodne ze stoickimi zasadami, które wykluczały nadmiar emocji; nader wszystko chodzić będzie w tej notatce o zaprezentowanie części jego filozoficznych, acz głęboko z realnym życiem związanych poglądów. Przytaczam je również dlatego, aby mieć odniesienie do czasów nam współczesnych - w jaki sposób możemy je, wzorem Małego Księcia, oswoić, a które z nich do obecnych czasów nijak nie pasują. Oto garść myśli czcigodnego stoika:

· los każdego człowieka związany jest z losem wszechświata,

· wszystko, co się dzieje, dzieje się sprawiedliwie, [doprawdy? krytyka]

· należy czynić tylko to, co konieczne, a konieczne jest to, co zgodne z naturą,

· to, co pożyteczne jest pożyteczne jest z natury,

· nic nie jest złe, co jest zgodne z naturą, z naturą należy się zżyć,

· to, co cię spotyka, jest tobie przeznaczone, więc się nie przejmuj, [bliskie religii]

· nie być zadowolonym z tego, co się dzieje, jest odstępstwem od natury, jest złe,

· szkodzenie sobie jest złe, bo niezgodne z naturą,

· okazuj zalety zależne od ciebie: szczerość, powagę, wytrwałość, obojętność wobec

rozkoszy, zadowolenie z losu, swobodę, prostotę, wielkoduszność [ważne!!!]

[Z paru miejscach istnieją związki tej filozofii z epikureizmem, aczkolwiek obojętność wobec rozkoszy każe temu przeczyć. Zwraca uwagę wszechobecne docenienie natury jako bytu mającego ogromny wpływ na pozytywny aspekt zachowania się ludzi. I dalej...]

· to, co związane z duszą, to sen i mara, co z ciałem – rzeka,

· do ciała należą wrażenia, do duszy popędy, do rozumu zasady,

· wszelki niepokój jest wynikiem wewnętrznego sądu. To my sami zaburzamy harmonię

naszej duszy, a nie wypadki świata zewnętrznego,

[bardzo ciekawe - podkreślenie roli jednostki],

· usuń wyobrażenie, a usunie się poczucie krzywdy, usuń poczucie krzywdy, a usunie

się i krzywda,

[rozwijając tę myśl: jeśli chcesz przywrócić stan normalności, odzyskać równowagę po np. przebytej depresji, powinno się usunąć przyczynę nierównowagi],

· człowiek nie zrodził się dla przyjemności [ tutaj: w opozycji do epikureizmu],

· szczęściem jest znosić wzniośle nieszczęście [topos stoicyzmu, surowość zachowania],

· śmierć, życie, sława i niesława, bogactwo i ubóstwo nie są ani dobre ani złe [do krytyki],

· śmierć jest niestraszna, bo albo z przeniesie nas w sferę bogów albo nicości,

· obojętność, dążenie do celu, zgoda z naturą–dają szczęśliwość [kolejny topos stoicyzmu]

· błąd popełniony z żądzy jest gorszy niż z bólu,

· spokój to wewnętrzny ład [całkowita zgoda],

· mamy wspólny rozum, więc mamy wspólne prawo, jesteśmy członkami organizmu

państwowego [jak to stwierdzenie ma się do tu i teraz polityki?],

· troska o wszystkich ludzi jest zgodna z naturą [kontra do naszych czasów],

· współżycie jest dobrem,

· innemu człowiekowi trzeba czynić dobro i znosić go [jak te słowa kontrastują z poglądami wrogimi emigrantom],

· należy się pozbyć ciekawości i złośliwości , tylko to, co ważne dla użyteczności

publicznej jest istotne [niewykonalne obecnie]

· co jest nieszkodliwe dla państwa, nie przynosi szkody obywatelowi

· należy samemu się trzymać, a nie być podtrzymywanym [rola jednostki, hasło liberalne],

· gdy wyświadczysz przysługę nie oczekuj wdzięczności, to niegodne. Sam czyn jest

godny [ciekawe spostrzeżenie o niegodności oczekiwania wdzięczności],

· na tego, co czyni komuś lub państwu szkodę, nie należy się gniewać a pokazać, gdzie

zbłądził [kłania się humanistyczna pedagogika],

· patrz na mędrca (człowieka rozumnego) i czyń to, co on czyni [cały czas się rozglądam],

· wykonuj każdą rzecz, jakby była ostatnią w życiu [popularne obecnie hasło],

· filozofia służy utrzymaniu duszy w harmonii [tak być powinno],

· zasady muszą być ciągle w pogotowiu i dobrze obmyślane [a kiedy rządzący zasad nie mają?],

· rozum polega na postępowaniu sprawiedliwym,

· cieszy się i smuci tylko głupiec [surowość stoickich zasad]

396.

A ponieważ przed godziną spadł deszcz przeogromny, jakby kto ciął chmury szablą, skojarzyłem sobie ten stan z wierszem Leopolda Staffa "Deszcz wiosenny"

W tle nieba, gdzie jest więcej srebra niż błękitu,

Puch pierwszych liści dymem zielonym się pieni

I jedynie nalotem lekkim malachitu

Odróżnia czas przedwiośnia od szarej jesieni.

Zaspany i niemrawy, nudny dzień powszedni,

Cierpliwy jak dorożkarz na miejskim postoju,

Ma w sobie uroczystą nutę przepowiedni

Czegoś, co się jak święto rodzi w niepokoju.

Wiatr niesie chmury, zwiastun ulewy wysłańczy,

Co drzewa w tłum chorągwi rozwinie bogaty:

Deszcz majowy srebrnymi stopami już tańczy

Na ziemi od rzęsistych kropel piegowatej.

[19.05.2021, Toruń]