STAROŻYTNE OPOWIEŚCI (13) - HESTIA - GRECKA BOGINI PALENISKA I DOMU

 

Gentile Bellini (1429 – 1507) włoski malarz, rzeźbiarz i medalier

Hestia -  wykonana z czystego białego marmuru, 

ponieważ była czysta i wyjątkowo neutralna.

    W mitologii greckiej niewiele jest wzmianek o bogini Hestii, ponieważ podczas gdy inne bóstwa cieszyły się swobodą robienia tego, co chciały, ona zawsze była w domu i opiekowała się świętym paleniskiem. Jest znana z tego, że jest czysta i spokojna, a większość czasu spędza na wypełnianiu swoich obowiązków. Jej postawa polegająca na trzymaniu się samej siebie sprawiła, że ​​pojawiła się w bardzo niewielu mitach, ale są mity, w których prześwituje jej osobowość.

Kim była Hestia?    

    Przed przybyciem Olimpijczyków istnieli Tytani. Wśród nich najważniejszymi Tytanami byli Cronos i jego małżonka Rhea. Kiedy Rhea zaszła w ciążę, Cronos odkrył proroctwo, które głosiło, że jedno z jego dzieci obali go i przejmie kontrolę. W obawie przed przepowiednią zdecydował się na skrajny krok. W wielu źródłach za pierworodnego Kronosa i Rei uważa się Hestię.

Jak pisze Homer w swoim piątym hymnie:

„Była pierworodnym dzieckiem przebiegłego Kronosa, a także najmłodszym”.

    Chociaż to zdanie może wydawać się mylące, odnosi się ono do faktu, że olimpijczycy urodzili się podwójnie. Najpierw od ich matki, Rei, a potem ponownie, gdy zostali uratowani przez Zeusa , który zmusił Kronosa do wypędzenia uwięzionego w żołądku rodzeństwa. Jako najstarsza, Hestia zostałaby pierwszą połkniętą, a ostatnią wyrzuconą, ponieważ mogła znajdować się na samym dnie jego żołądka

    W przeciwieństwie do swoich młodszych sióstr, Hery, która poślubiła Zeusa i Demeter, która miała dzieci z Zeusem, Hestia postanowiła pozostać dziewicą . Pomimo tego, że zwróciło się do niej kilku zalotników, takich jak Posejdon i Apollo, którzy się jej oświadczyli. Hestia była zdecydowana pozostać dziewicą i pozwoliła poznać swoje pragnienie, jak pisze Homer w Hymnie nr 5:

[...] "z woli Zeusa dzierżącego egidę, królowej panny, którą Posejdon i Apollo starali się poślubić. Ale ona zupełnie nie chciała, co więcej, uparcie odmawiała; i dotykając głowy ojca Zeusa, który dzierży egidę, ona, ta piękna bogini, złożyła wielką przysięgę, która rzeczywiście się spełniła, że ​​będzie dziewicą przez całe swoje życie”. [...]

    Decyzja Hestii o pozostaniu dziewicą mogła być spowodowana jej pragnieniem zapobieżenia wewnętrznym konfliktom między bogami. Zdawała sobie sprawę, że bez względu na to, kogo wybierze, odrzucony zalotnik wywoła chaos, dlatego poświęciła swoje pragnienie małżeństwa, aby zachować pokój wśród olimpijczyków. Homer wspomina, jak poruszony był Zeus decyzją siostry i szacunkiem, jakim obdarzył Hestię.

[...]"Tak więc, Zeusie, ojciec dał jej wysoki zaszczyt zamiast małżeństwa, a ona miała swoje miejsce w domu i ma najbogatszy dział. We wszystkich świątyniach bogów ma udział w honorach, a wśród wszystkich śmiertelnych ludzi jest główną boginią”. [...]

Fresk przedstawiający Westę-Hestię z Pompejów we Włoszech,

 który pokazuje, że Hestia nadal prosperowała jako 

bogini ogniska domowego w Rzymie.

Rola Hestii w społeczeństwie greckim

    Palenisko symbolizowało serce i duszę każdego greckiego domu; w ten sposób zaczął reprezentować centrum domu. Hestia przewodniczyła ognisku płonącemu w palenisku, dlatego wierzono, że jest boginią życia domowego, a zadowalając ją, zapewni domowe szczęście i błogosławieństwa.

    Hestia była obecna przy przygotowywaniu i gotowaniu rodzinnego posiłku. Ale palenisko było używane do wielu innych czynności poza gotowaniem. Kiedy rodziło się dziecko, przeprowadzali ceremonię narodzin, podczas której dziecko było noszone wokół paleniska. Nowi domownicy, jak panny młode, a nawet niewolnicy, zasiadali przed paleniskiem i kąpali się w orzechach i figach, które były błogosławieństwem Hestii. A kiedy członek rodziny umierał, ogień gasł, a następnie ponownie się zapalał, co oznaczało utratę bliskiej osoby.

    Rodzinne palenisko było także religijnym centrum domu. Mieszkańcy domu mogli składać ofiary i drobne ofiary Hestii przy palenisku. Kobiety ostrożnie opiekowały się ogniem z szacunku dla Hestii, ponieważ Grecy wierzyli, że jeśli ogień zgaśnie, oznacza to pecha dla rodziny. I było to postrzegane jako znak, że bogini usunęła swoją łaskę z rodziny. Gdyby jednak ogień zgasł, mieszkańcy mogliby udać się do publicznego paleniska i użyć go do ponownego rozpalenia domowego ogniska.

    Dowody na znaczenie paleniska sięgają czasów mykeńskich, kiedy palenisko było centralnym punktem domu. Pałace z tego okresu posiadały centralną salę (megaron), w której znajdowała się sala tronowa z paleniskiem, jej obecność w tak eksponowanym miejscu świadczy o tym, że kult Hestii sięga tamtych czasów.

    Uważa się, że Westa, bogini ogniska domowego i domu, jest rzymskim odpowiednikiem Hestii. Obie boginie miały takie samo znaczenie w państwie i domu, ale znaczenie Westy było promowane przez jej kapłanki, Vestal Virgins. Główną rolą westalek była opieka nad świętym ogniem, znajdującym się na forum rzymskim, w świątyni Westy. Rzymianie wierzyli, że jeśli kiedykolwiek zgaśnie święty ogień, Rzym upadnie.

[29.01.2023, Toruń]