SZTUKA ANTYKU (9)

 

75. Okres Cypro-Archaicczny II (Grecja, VI w. p.n.e.)

Młody mężczyzna w spiczastej czapce (ok. 550 p.n.e.)

Musée du Louvre, Paryż

76. Grecja środkowoarchaiczna (ok. 580-540 p.n.e.)

Pionowy uchwyt hydrii (ok. 550 p.n.e.)

Musée du Louvre, Paryż

77. Późnoarchaiczna Grecja (540-480 p.n.e.)

Panna ubrana w peplos nad chitonem (ok. 530-520 p.n.e.)

Muzeum Akropolu, Ateny

Opublikowane na przełomie XX i XXI wieku odkrycia niemieckiego archeologa Vinzenza Brinkmanna sprawiły, że malowanie starożytnych rzeźb greckich stało się faktem. Używając lamp o wysokim natężeniu, światła ultrafioletowego, specjalnie zaprojektowanych kamer, odlewów gipsowych i niektórych sproszkowanych minerałów, Brinkmann udowodnił, że cały Partenon, w tym właściwa konstrukcja, jak również posągi, zostały pomalowane. Był w stanie ujawnić pigmenty oryginalnej farby i wykonał kilka malowanych replik greckich posągów, które podróżowały po całym świecie. W kolekcji znajdują się również repliki innych dzieł rzeźby greckiej i rzymskiej, pokazujące, że praktyka malowania rzeźb była raczej normą niż wyjątkiem w sztuce greckiej i rzymskiej. Wśród muzeów, które gościły wystawę są Muzeum Glyptotek w Monachium, Muzeum Watykańskie, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Atenach i inne. Kolekcja zadebiutowała w USA na Uniwersytecie Harvarda jesienią 2007 roku.

78. Grecja późnoarchaiczna (540-480 p.n.e.)

Kouros (c. 530 BCE)

Muzeum Getty Villa, Los Angeles CA

Kouros to posąg stojącego nagiego młodzieńca, który nie reprezentował żadnego pojedynczego młodzieńca, ale ideę młodości. Używany w archaicznej Grecji zarówno jako dedykacja dla bogów w sanktuariach, jak i jako pomnik nagrobny, standardowy kouros stał z lewą stopą do przodu, rękami po bokach, patrząc prosto przed siebie. Wyrzeźbiony z czterech stron posąg zachowywał ogólny kształt marmurowego bloku. Archaiczni greccy rzeźbiarze zredukowali ludzką anatomię i muskulaturę w tych posągach do dekoracyjnego wzoru na powierzchni marmuru.

Kouros uosabia wiele ideałów kultury arystokratycznej Grecji archaicznej. Jednym z takich ideałów tego okresu była arete, połączenie moralnego i fizycznego piękna oraz szlachetności. Arete była ściśle związana z kalokagathia, dosłownie złożonym terminem oznaczającym piękną i dobrą lub szlachetną. Pisząc w połowie 500 roku p.n.e., grecki poeta Theognis podsumował tę ideę jako "To, co jest piękne, jest kochane, a to, co nie jest, jest niekochane". W społeczeństwie, które podkreślało młodość i męskie piękno, artystycznym przejawem tego światopoglądu był kouros.

79. Grecja późnoarchaiczna (540-480 p.n.e.)

"Apollo z Pireusu" (ok. 530-520 p.n.e.)

Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny

Apollo z Pireusu to brąz w stylu archaicznym pochodzący z VI wieku p.n.e., . Apollo był bogiem idealnego porządku i równowagi, a przedstawienia nagich młodych mężczyzn w typie Kouros (młody mężczyzna) uważa się za reprezentacje boga. Ten brązowy posąg wydaje się być ostatnim etapem rozwoju formalnego, niemal statycznego typu Kouros, który przetrwał przez długi czas od wczesnego okresu archaicznego (640-580 p.n.e.).

Pierwotnie typ Kouros reprezentował archaiczną myśl, że natura wyraża się w idealnych, wiecznie prostych formach, które mogą być śledzone przez zmysły i przedstawiane w sposób iluzorycznej rzeczywistości. Materia nie była postrzegana jako bez życia, ale jako coś pełnego życia, w niemal animistycznym przekonaniu. Idee te wydają się być zbieżne z przyrodniczo-filozoficznymi koncepcjami Talesa z Miletu, który za pozorami rzeczy poszukiwał prostej materialnej formy, a także uważał, że materia jest żywa. Ten materialny charakter jest w rzeźbie paralelny do absolutnego przedstawienia kwitnącego życia poprzez nienaturalnie uproszczone formy.

80. Późnoarchaiczna Grecja (540-480 p.n.e.)

Fryz Gigantomachia (ok. 525 p.n.e.)

Płaskorzeźba ze Skarbca Syfnian

Muzeum Archeologiczne, Delfy

W mitologii greckiej Gigantomachia (z greckiego: gigantomakhia, od "gigas", olbrzym i "makhe", bitwa) była symboliczną walką między kosmicznym porządkiem Olimpijczyków pod wodzą Zeusa a podziemnymi siłami Chaosu prowadzonymi przez olbrzyma Alcyoneusa. Po stronie Olimpijczyków walczył Herakles, który pokonał Gigantów zgodnie z przepowiednią Hery, że zwycięstwo bogów nie dokona się bez udziału syna śmiertelnej matki. W czasie Gigantomachii za ojczyznę Gigantów uważano Pallene; ich przywódca Alcyoneus nie mógł być pokonany w swojej ojczyźnie, więc Herakles podniósł go i wyniósł przez granicę poza Pallene, i tam go ubił. Próba szturmu Olimpu przez gigantów Otusa i Ephialtesa poprzez usypanie góry Ossa na górze Pelion jest w niektórych źródłach łączona z Gigantomachią, a w innych traktowana jako osobny, młodzieńczy atak na potęgę Zeusa.

Gigantomachia stała się popularnym motywem od początku VII wieku p.n.e. (m.in. tzw. fronton Gigantomachii na Akropolu). Świątynia w Phanagoreia upamiętniała zwycięstwo Afrodyty nad kilkoma Gigantami. Zapędziła ich do jaskini, gdzie Herakles dokonał ich rzezi. Po wojnach grecko-perskich przedstawienie Gigantomachii symbolizowało wrogość między Grekami a Persami, przy czym Grecy byli przedstawiani jako Olimpijczycy, a Persowie jako Giganci. Dodatkowo, w dialogu Sofista, rozmówca Platona, Eleacki Nieznajomy, odnosi tę bitwę do walki pomiędzy atomistami takimi jak Epikur i filozofami, którzy wierzyli w wieczne formy, jak sam Platon.

81. Grecja późnoarchaiczna (ok. 540-480 p.n.e.)

Zeus i Ganymede (ok. 480-479 p.n.e.)

Muzeum Archeologiczne, Olimpia

82. Rzeźba "stylu surowego" (Grecy, początek V w. p.n.e.)

Posejdon/Zeus z Przylądka Artemizji (ok. 460 p.n.e.)

Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny

Brąz z Artemizji (często nazywany Bogiem z Morza) to starożytna grecka rzeźba, która została wydobyta z morza u przylądka Artemizji, w północnej Euboi. Przedstawia Zeusa lub Posejdona, jest nieco ponad naturalnej wielkości na 209 cm. i trzymałby albo piorun, jeśli Zeus lub trójząb, jeśli Posejdon. Puste oczodoły były pierwotnie wstawione, prawdopodobnie z kości, podobnie jak brwi (srebrem), usta i sutki (miedzią)

[11.01.2023, Toruń]