WYPOŻYCZALNIA (19) MIŁOSZ MNIEJ ZNANY?

Czesław Miłosz swój pisany podczas okupacji zbiorek wierszy „Świat” opatrzył dopiskiem „poema naiwne”. 

I są to wiersze proste, a w tej prostocie szczere, nieszczególnie skomplikowane w odbiorze, przedstawiające obrazki z dzieciństwa oparte zapewne na ciepłych wspomnieniach niedorosłego świata późniejszego poety; jakże różnego świata od tego, w którym żyje, kreśląc swe pogodne strofy.

Naiwność skupia na sobie uwagę jako cecha czy też przypadłość o negatywnych konotacjach. Kto widzi świat w naiwnych barwach, ten nie dostrzega jego skomplikowania. Natomiast wielką zaletą postrzegania rzeczywistości w taki właśnie uproszczony sposób jest to, że oczy prymitywisty widzą świat takim, jakim być powinien: harmonijny, przyjazny człowiekowi i naturze, właściwie poukładany.

Taki właśnie obraz towarzyszy całej artystycznej twórczości Nikifora i chociaż operuje on nader oszczędnymi środkami wyrazu, to emanuje z nich głębokie, duchowe wnętrze tego artysty - samouka, dzięki czemu w swoich pracach jest jedyny i niepowtarzalny.

W wierszach Miłosza występuje z kolei świadoma naiwność obrazowania wspominanej rzeczywistości, bo tylko w ten sposób najpełniej można oddać ogrom wartości przekazanych mu w czasach dzieciństwa; jest w nich pogodne wspomnienie o czasach, w których kształtowała się wyobraźnia autora „Doliny Issy”.

Poeta przedstawia więc drogę ze szkoły tak wiele razy przemierzaną w obie strony, że na zawsze już ten obraz pozostał w jego pamięci. Droga, a w tle obraz ojca pochylonego nad motyką, ojca, który oczekuje powrotu dzieci ze szkoły.

Droga

Tam, gdzie zielona ściele się dolina

I droga, trawą zarosła na poły,

Przez gaj dębowy, co kwitnąć zaczyna,

Dzieci wracają do domu ze szkoły.

W piórniku, który na wskos się otwiera,

Chrobocą kredki wśród okruchów bułki

I grosz miedziany, który każde zbiera

Na powitanie wiosennej kukułki.

Berecik siostry i czapeczka brata

Migają między puszystą krzewiną.

Sójka skrzekocząc po gałęziach lata

I długie chmury nad drzewami płyną.

Już dach czerwony widać za zakrętem.

Przed domem ojciec, wsparty na motyce,

Schyla się, trąca listki rozwinięte

I z grządki całą widzi okolicę.

I jeszcze jeden obrazek - przydomowy ganek, miejsce przyjazne, często odwiedzane, gdzie można się ogrzać ciepłem słońca, którego promienie przedostają się przez duże okna i można z siostrą wyrysować świat poznany na lekcjach historii.

Ganek

Ganek, na zachód drzwiami obrócony,

Ma duże okna. Słońce tutaj grzeje.

Widok szeroki stąd na wszystkie strony,

Na lasy, wody, pola i aleje.

Kiedy już dęby w zieleń się przybiorą,

A lipa cieniem zakryje pół grzędy,

Świat ginie w dali za niebieską korą,

Pocięty liśćmi w cętkowane zęby.

Tutaj brat z siostrą, nad małym stolikiem

Klęczą rysując wojny i pogonie.

I pomagają różowym językiem

Wielkim okrętom, z których jeden tonie.

Z kolejnego zaś wiersza być może dowiadujemy się, dlaczego Czesław Miłosz został poetą. Jakże ciepły i tajemniczy zarazem jest ten wizerunek ojca rozkładającego księgi, w których dziwy się dzieją.

Ojciec w bibliotece

Wysokie czoło, a nad nim zwichrzone

Włosy, na które słońce z okna pada.

I ojciec jasną ma z puchu koronę,

Gdy wielką księgę przed sobą rozkłada.

Szata wzorzysta jak na czarodzieju,

Zaklęcia głosem przyciszonym mruczy.

Jakie są dziwy, co w księdze się dzieją,

Dowie się, kogo Bóg czarów nauczy.

Nie wiem jak kogo, ale mnie przekonuje ta poezja, oszczędna w słowach, lecz bogata w treści, które mieszczą się również między wersami.

[25.09.2017, Mayenne, Mayenne we Francji]