MALARSTWO EUROPEJSKIE (1-8)

 

1. Walter Richard Sickert (Brytyjczyk, 1860-1942) Brighton Pierrots (1915)
The Tate Gallery, Londyn

    W 1887 roku, dwa lata po zapoznaniu się z Edgarem Degasem i francuskim impresjonizmem, Sickert namalował pierwszą ze swoich scen z musicali.
Późne lato 1915 roku Sickert spędził w Brighton jako gość swojego mecenasa, malarza Waltera Taylora. Przez pięć tygodni regularnie chodził na występy Pierrotów na małej, tymczasowej scenie zbudowanej na plaży w Brighton, wykonując przy tym kilka szkiców przygotowawczych do obrazu. Po powrocie do Londynu Sickert wykonał pierwszy z obrazów Brighton Pierrots Drugą wersją jest obraz widoczny w tym miejscu.

2. Franz von Lenbach (Niemcy, 1836-1904) Rodzina von Lenbach (1903)

Staedtische Galerie im Lenbachhaus und Kunstbau, Monachium

Franz von Lenbach był głównym bohaterem późno dziewiętnastowiecznego wzrostu znaczenia Monachium jako niemal mitycznego centrum sztuki. Urodzony w rodzinie z niższej klasy średniej, kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych, a po 1870 roku stał się znanym portrecistą i udoskonalił swój wizerunek jako eleganckiego artysty i wirtuoza swojego rzemiosła. Jako zewnętrzny wyraz swojego wielkiego sukcesu artystycznego i finansowego starannie kształtował swoją osobowość publiczną: obok swojej prywatnej rezydencji zbudował wspaniałą pracownię, która była otwarta dla publiczności; odwiedzający mogli zobaczyć go stojącego przy sztalugach w eleganckim garniturze. Lenbach był uważany za czołowego niemieckiego portrecistę swojej epoki. Niekończący się korowód wybitnych członków społeczeństwa przychodził, aby namalować swoje portrety. Jego technika inspirowana była starymi mistrzami, takimi jak Rubens, Tycjan i Veronese, ale nie stronił też od korzystania z nowego medium, jakim była fotografia.

3. Nikołaj Bogdanow-Bielski (Rosjanin, 1868-1945) Obliczenia umysłowe. W szkole publicznej (1895)

Galeria Tretiakowska, Moskwa

Bogdanow-Belski miał szczęście trafić do szkoły słynnego rosyjskiego pedagoga profesora Siergieja Aleksandrowicza Rachińskiego, który dostrzegł talent chłopca i pomógł mu zdobyć wykształcenie artystyczne. Po latach artysta namalował i zadedykował ten obraz swojemu nauczycielowi, który przedstawiony jest w swojej klasie z uczniami w wiejskiej szkole. Rachiński, choć był arystokratą i już wtedy sławnym botanikiem i matematykiem oraz profesorem Uniwersytetu Moskiewskiego, poświęcił wiele czasu i wysiłku na "edukację nieumytych mas".

4. Nils von Dardel (Szwecja, 1888-1943) Umierający dandys (1918)

Moderna Museet, Sztokholm

Młody mężczyzna leży otoczony przez pogrążonych w żałobie przyjaciół, z wyrazem cierpienia na twarzy. Lustro w jego dłoni potęguje wrażenie, że do ostatniej chwili pozostaje skupiony na sobie. Umierający dandys to jeden z najbardziej znanych obrazów Dardela. Choć temat wydaje się prosty, jest to jednak dzieło, które do dziś wprawia widzów w osłupienie. Czy jest to alegoria na temat prób twórczych? A może Dardel przedstawia homoseksualizm? Intensywność kolorów i falujące linie to oczywiste wpływy francuskich artystów, takich jak Matisse. Jednak Dardelowi udało się stworzyć własną atmosferę i nastrój, w którym smutek idzie w parze z cętkowanym niebieskim tłem.

5. Carlos Schwabe (Szwajcar, 1866-1926) Cisza wewnętrzna (1908)

Kolekcja prywatna

Carlos Schwabe urodził się w Niemczech w 1866 roku, a wychował w Genewie, w Szwajcarii, zdobywając wykształcenie artystyczne w „École des Arts Décoratifs”. W 1890 roku przeniósł się do Paryża, gdzie związał się z kręgami symbolistów, zyskując przychylność jako ilustrator mistycznych tematów religijnych. Kompozycja Schwabego, będąca sztandarowym przykładem sztuki różokrzyżowej (Salon de la Rose+Croix) jest obrazowym przedstawieniem mistycznego obrzędu inicjacji; jego precyzyjnie oddana litografia w odcieniach błękitu przedstawia wznoszenie się trzech eterycznych kobiet ku duchowemu zbawieniu, w otoczeniu stylizowanych kwiatów i okultystycznych symboli różokrzyżowych, i stała się symbolem symbolizmu.

6. Philippe de Champaigne (Francja, 1602-1674) Chrystus uzdrawiający głuchoniemego (1645/1665)

Muzeum Sztuki Uniwersytetu Michigan, Ann Arbor

Philippe de Champaigne był malarzem dworskim, któremu patronowali królowie i królowe Europy. Chociaż jest dobrze znany jako malarz portretowy, tworzył również pejzaże, które były podziwiane za silne wyczucie atmosfery i zręczną gradację kolorów; wiele z jego wyszukanych pejzaży stanowi scenerię dla historii biblijnych. W tym przedstawieniu cudownego uzdrowienia głuchoniemego przez Chrystusa - które odpowiada niemal dokładnie relacji z Mk 7,32-34 - Chrystus kładzie jedną rękę na uchu klęczącego przed nim chorego, a palec w jego ustach. Jest to sam moment cudu, i jak jego zaskoczeni zwolennicy patrzą i gestykulują z niedowierzaniem, Chrystus spogląda w niebo; inni, w tym samotny żeglarz, który wiosłuje przez rzekę, spieszą się na miejsce, aby być świadkami wydarzenia. Choć temat jest dramatyczny, postacie wydają się być niemal drugorzędne wobec zainteresowania artysty stworzeniem bogatego w szczegóły krajobrazu. Subtelne kolory i mistrzowskie oddanie światła nadają otaczającej scenie spokojną wspaniałość, która uzupełnia dramaturgię cudu Chrystusa i przypomina widzowi, że świat przyrody nie jest najmniejszym z Bożych cudów.

7. Borys Kustodiew (Rosja, 1878-1927) Zapusty (1920)

Rosyjska Akademia Nauk, Moskwa

Znaczna część spuścizny artystycznej Borysa Kustodiewa to obrazy przedstawiające całą oryginalność rosyjskiego życia ludowego, z jego jasnymi jarmarkami, hałaśliwymi bazarami i wesołymi publicznymi świętami w czasie zapustów. Artysta kochał wszystko, co rosyjskie - drewniane naczynia, malowane zabawki, jaskrawe sarafany i chusty, chłopskie chaty z tradycyjnymi rzeźbami.

Wiele z tego określiło styl jego prac - dekoracyjne, jaskrawe kolory i nieco uproszczona interpretacja formy. Takie wykorzystanie narzędzi sztuki ludowej było typowe dla mistrzów Świata Sztuki. 

8. Peder Mørk Mønsted (Duńczyk, 1859-1941 r. Las w zimie (1915)

Kolekcja prywatna

Wielki sukces Mønsteda wynikał w dużej mierze z jego umiejętności opracowania serii schematycznych typów pejzażu, z których każdy mógł indywidualnie reprezentować kwintesencję pejzażu skandynawskiego, włoskiego, a najczęściej duńskiego. W motywach zbudowanych wokół martwej wody, drzew i lasu specjalizował się w przedstawianiu słonecznego światła między koronami drzew a siecią pni i gałęzi pod lasem, odbić lasu i nieba na wodzie oraz śnieżnych pejzaży zimowych z odczuciami wiosny, często w jednym obrazie. Jeśli Mønsted umieszczał w swoich obrazach postacie, to były one głównie wykorzystywane jako ornamenty, mające na celu podkreślenie idyllicznego charakteru motywu; rzadko natomiast postacie i element anegdotyczny odgrywały tak znaczącą rolę, jak w tradycyjnych obrazach rodzajowych.

[18.12.2022, Toruń]