KLASYKA - LUCJUSZ ANNEUSZ SENEKA – MYŚLI – O GNIEWIE [DE IRA]

Peter Paul Rubens (1577 - 1640)

Lucius Annaeus Seneca (Młodszy) [4 p.n.e.zm. 65 r. n.e.]

LUCJUSZ ANNEUSZ SENEKA – MYŚLI – O GNIEWIE 

[DE IRA] (wybór)

13, 4

Należy zauważyć, że ani dzikie zwierzęta, ani żadne inne żywe stworzenie, z wyjątkiem człowieka, nie doznają gniewu; bo chociaż gniew jest wrogiem rozumu, nie rodzi się nigdzie tam, gdzie nie ma rozumu. Dzikie zwierzęta mają popędy, zawziętość, dzikość, agresywność. Ale nie znają gniewu, jak i rozpusty, choć nawet w niektórych rozkoszach mniej się hamują od ludzi.

15, 2

Ludzie narodzili się ku wzajemnej pomocy, gniew – na zniszczenie. Ludzie pragną się łączyć, gniew chce rozdzielać; człowiek chce pomagać, gniew – szkodzić; człowiek – wspierać nawet nieznajomych, gniew – uderzać nawet w najbliższych; człowiek gotów jest poświęcić się dla dobra innych, gniew się narazi na niebezpieczeństwo, byleby tylko innych narazić.

18, 1

Najlepiej jest natychmiast opanować pierwszą pobudkę do gniewu, zwalczać go w samych jego zarodkach i dokładać starań, aby nie popaść w ogóle w gniew. Bo jeśli gniew zacznie znosić nas na manowce, powrót do równowagi jest trudny, gdyż rozum na nic się nie zda, gdzie raz wkroczyła namiętność i za naszą zgodą otrzymała jakąś władzę nad nami: potem uczyni, co zechce, a nie, na co jej pozwolisz.

I. 12, 5–6

Żadna namiętność nie jest bardziej żądna zemsty niż gniew, który też z tego właśnie powodu jest niezdolny do wywarcia zemsty: gwałtowny i bezrozumny, jak prawie każda żądza, sam przeszkadza sobie w osiągnięciu tego, do czego dąży. Dlatego nigdy nie przynosi dobra, ani w czasie pokoju, ani w czasie wojny; upodabnia bowiem pokój do wojny, a w boju zapomina, że bóg wojny jest obopólny, i sam nad sobą nie mając władzy, dostaje się pod cudzą. Dalej, nie powinno się korzystać z wad dlatego tylko, że kiedyś były jakoś pożyteczne; przecież i gorączka przynosi ulgę w pewnych rodzajach chorób, a nie znaczy to, żeby nie było lepiej wcale jej nie ulegać. Odrażający to rodzaj kuracji: zawdzięczać zdrowie chorobie. W podobny sposób nie należy uważać gniewu za rzecz zbawienną, nawet jeśli kiedyś, tak jak i trucizna, upadek czy rozbicie okrętu, przyniósł nieoczekiwaną korzyść. Nieraz bowiem wychodziło na zdrowie to co zgubne.

II. 28, 2–4

Któż może oświadczyć, że jest niewinny podług wszystkich przepisów prawnych? Gdyby nawet tak było, to jakże ograniczona to niewinność: być dobrym wedle przepisów! O ileż szerszy zakres mają nakazy powinności niż prawa! Jak wiele od nas wymaga miłość, ludzkość, szczodrobliwość, sprawiedliwość, wierność, a nic o nich nie ma w państwowych kodeksach! Lecz nie potrafimy sprostać nawet owej tak ograniczonej normie niewinności. Jedne

przewinienia popełniliśmy, inne zamyślali, innych pragnęli, a jeszcze innym sprzyjali. W niektórych sprawach jesteśmy niewinni, bo się nam nie udało. Biorąc to pod uwagę, bądźmy wyrozumialsi dla winnych, wierzmy tym, którzy ganią nas. Nie gniewajmy się przynajmniej na dobrych (bo jeśli nawet na dobrych będziemy się gniewali, to na kogóż nie?), a najmniej już na bogów; jakakolwiek klęska nas spotka, cierpimy nie wskutek ich woli, lecz na podstawie praw naszej śmiertelności.

[12.06.2022, Toruń]