FRAZEOLOGIZMY (381 - 410)

 

381. ubić/ubijać interes - doprowadzać do końca korzystne negocjacje, podpisać umowę, porozumieć się z kimś na temat sprzedaży, kupna, zamiany, wypożyczenia: „Azerowie chcieliby ubić interes na dostawach swej ropy do państw europejskich”.

382. ubogi krewny - podobny do kogoś bardziej uznanego; zbliżony do czegoś bardziej wartościowego:

„Nasz festiwal sztuki to tylko ubogi krewny większych spotkań artystycznych w liczących się ośrodkach kulturalnych w zachodniej Europie”.

383. coś uchodzi komuś na sucho/płazem - ktoś uniknął kary, ktoś nie odczuje konsekwencji swych czynów; także: coś uszło komuś na sucho/płazem.

384. uchylić komuś nieba - być dla kogoś dobrym, serdecznym, spełniać jego zachcianki, odgadywać myśli, pragnienia; także: przychylić komuś nieba.

385. uciec, gdzie pieprz rośnie - uciec w popłochu, daleko; także: uciekać, gdzie pieprz rośnie.

386. uciec grabarzowi spod łopaty – ironicznie: powrócić do zdrowia po przebyciu ciężkiej choroby, po ciężkim wypadku, uniknąć prawie pewnej śmierci:

„Wujek Roman wygląda już lepiej, choć jeszcze pół roku temu nie można go było poznać. Udało mu się uciec grabarzowi spod łopaty, ale już do końca życia musi się kontrolować”.

387. ucieczka do przodu - nie zważając na tradycję w jakimś środowisku zawodowym, uparte dążenie do zrealizowania wyznaczonego celu; zdystansowanie się od wpływu postępowania innych osób w realizacji własnych zamierzeń:

„Panie Michale, musi pan obronić ten doktorat jak najszybciej. Taka ucieczka do przodu otworzy przed panem możliwość spokojnej pracy naukowej przez kilka najbliższych lat. Wtedy na pewno pan odetchnie i poczuje pan komfort niepośpiesznej pracy twórczej”; także: uciekać do przodu.

388. uciekać aż się kurzyło/kurzy - bardzo szybko skądś uchodzić:

„Jak tylko zobaczył właściciela, przeskoczył przez płot i w długą. Mówię ci, uciekał aż się kurzyło!”

także: aż się kurzyło, zwiewać aż się kurzyło.

389. uciekać co/ile sił w nogach - uciekać szybko, spiesząc się bardzo; włożyć wszystkie siły w bieg; także: ile sił w nogach.

390. ucichnąć jak nożem uciął - ktoś nagle zamilkł; coś znienacka ucichło; także: jak nożem uciął.

391. uchylać/uchylić rąbka/rąbek tajemnicy - ujawniać/ujawnić fragment, niewielką część jakiegoś sekretu, niejawnej informacji:

„Autor uchylił rąbka tajemnicy, przedstawiając w wywiadzie sylwetkę głównego bohatera swojej nowej powieści, którą pisze na zamówienie filmowców amerykańskich”. Także: odsłaniać/odsłonić rąbka/rąbek tajemnicy.

392. uciec/uciekać jak/niczym szczury z tonącego okrętu - ratować się przed niebezpieczeństwem, przez niekorzystną sytuacją:

„Nagle nikt nie chce znać prezesa, gdy postawiono mu prokuratorskie zarzuty, a jego najbliżsi współpracownicy uciekają jak szczury z tonącego okrętu”.

393. uciec/uciekać, gdzie pieprz rośnie - uciekać w popłochu, daleko:

„Latem dwóch wyrostków z innej dzielnicy każdego popołudnia robili sobie z naszego placu zabaw rowerowy tor wyścigowy. Maluchy z kamienicy bały się same wychodzić z klatki schodowej. Dłużej nie można było tego tolerować. Przegoniliśmy ich z podwórka razem z dziećmi sąsiadki. Uciekali gdzie pieprz rośnie”.

394. uczeni/uczony w piśmie – żartobliwie: człowiek oczytany, wykształcony: „Spotkania dotyczące współczesnej kultury odbywały się u mnie w każdy pierwszy wtorek miesiąca. Ponieważ znaliśmy się od dawna, nikt nie musiał nikogo przekonywać, że ma do czynienia z uczonym w piśmie”.

395. uczepić się jak rzep psiego ogona - być namolnym, natrętnym; być nudnym, denerwującym ze względu na powtarzanie czegoś w kółko:

„Nie męcz mnie już więcej. Uczepiłeś się jak rzep psiego ogona tego wyjazdu, ale moja decyzja jest nieodwołalna”. Także: czepiać się jak rzep psiego ogona, przyczepić się jak rzep psiego ogona.

396. udawać Greka/głupiego - zgrywać się, pozorować swoją niewiedzę, niekompetencję:

„Nie udawaj Greka. Wiedziałeś dobrze, że masz puste konto. Będziemy musieli o tym porozmawiać wieczorem w domu”.

397. uderza/uderzy/uderzyło kogoś po kieszeni - coś powoduje istotne z jakichś względów, najczęściej niezaplanowane, wydatki, odczuwane jako obciążenie; coś powoduje straty materialne.

398. uderza/uderzyło coś komuś do głowy - pod wpływem sukcesu finansowego, zawodowego, artystycznego, ktoś staje się/ stał się zadufany w sobie, traktuje innych z góry, wywyższa się:

„Zagrał kilka rólek serialowych i od razu uderzyła mu sława do głowy”.

399. uderzać po oczach - coś jest oczywiste, interpretowane jednoznacznie; take: bić po oczach/w oczy

400. uderzać się/uderzyć się w piersi - przyznawać się/przyznać się otwarcie do winy, okazywać/okazać skruchę; wyrażać/wyrazić żal z powodu swego złego postępowania, działania; także: bić się w piersi.

401. uderzyć na alarm - zwrócić uwagę na negatywne zjawisko; także. bić na alarm.

402. uderzyć w czyjąś czułą strunę - poruszyć temat nieobojętny dla kogoś: „Mówiąc o niedocenianej twórczości, uderzył w czułą strunę Joli”.

403. uderzyć we właściwą strunę - poruszyć temat odpowiadający rozmówcy.

404 uderzyć w kimono - udać się na spoczynek, zasnąć:

„Zaraz po powrocie do bazy uderzyliśmy w kimono”.

405. uderzyć w gaz - upić się; być w ciągu alkoholowym:

„Z Marysiem to, naprawdę, już jest cieniutko. Uderzył w gaz już przed wyjściem po bułki”. Także: dać (sobie) w gaz.

406. uderzyć w koperczaki - zalecać się do kogoś

407. uderzyć kogoś z bańki/z byka - uderzyć kogoś głową:

„Gdy jeden z ochroniarzy zaczął mu stanowczo zwracać uwagę, ten postanowił, że nie będzie tolerował tego typu zaczepek i uderzył go z byka”.

408. coś uderzyło w kogoś jak grom z jasnego nieba - nagle, niespodziewanie, z zaskoczenia; także: jak grom z jasnego nieba

409. ugryźć się w język - wstrzymać się z wypowiedzeniem czegoś niestosownego w danej chwili, zamilknąć w odpowiednim momencie:

„Już miałem wyrazić swoje zdanie o nie najwyższym poziomie wykształcenia nauczycieli w miejscowej szkole, ale w porę ugryzłem się w język”.

410. ująć/ujmować w karby - zdyscyplinować/dyscyplinować, podporządkować coś/podporządkowywać coś lub kogoś jakimś regułom; także: wziąć w karby.

[22.07.2022, Toruń]