Odezwało się moje starodawne hobby, a mianowicie szukanie przyjemności w słowach, tym razem archaicznych. Sama przyjemność takie w słowach buszowanie, a zatem rozpoczynam kolejny cykl poświęcony słowom archaicznym, zapomnianym lub rzadko w polszczyźnie współczesnej się pojawiających. Odkrywam w zbiorach Słownika Staropolskiego autorstwa Antoni Krasnowolskiego i Władysław Niedźwiedzkiego takie oto perełki jak: żegawka, żalej, żakuła, żałomsza, żałota czy żaluzja - warto sprawdzić i ucieszyć się dzisiejszym znaczeniem tych słów.
1. Żaba - rodzaj zawiasy drewnianej u wrót lub drzwi zwyczajnych
2. Żachliwy - lękliwy, bojaźliwy
3. Żadać się – brzydzić się
4. Żadzić się – brzydzić się
5. Żadliwość - szpetność, wstręt, brzydota
6. Żadność - szpetność, wstręt, brzydota
7. Żadliwszy - szpetniejszy, wstrętniejszy, brzydszy
8. Żadliwy - szpetny, wstrętny, brzydki
9. Żadny - szpetny, wstrętny, brzydki
10. Żadzić się - brzydzić się
11. Żadać się - brzydzić się
12. Żagiel - płachta wielka jako nakrycie od deszczu lub słońca
13. Żagiew - podnieta, pobudka, podsyta
14. Dodać żagwi płomieniowi - dodać oliwy do ognia
15. Żaglisty - pełen żagli, opatrzony żaglem, żaglami, pod żaglem
16. Żaglolotny - lecący pod żaglem, okręt żaglowy
17. Żegawka - pokrzywa
18. Żagawka - pokrzywa
19. Żegawica - pokrzywa
20. Żagwica - pokrzywa
21. Żagwisty - pełen żagwi, zapalny
22. Żak - literat, sawant
23. Żak - mała sieć rybna, niewód
24. Żak - plądrowanie, rabunek
25. Żak - kleryk, rybałt
26. Żakować - plądrować, rabować
27. Żakuła - klecha, bakałarz
28. Żalej - bardziej żal
28. Żali - azali, czy
29. Żalić - napełniać żalem serce, boleć nad kimś / czymś
30. Żalić się - litować się nad czymś / kimś
31. Żal się Boże - szkoda, nie warto
32. Żalnik - cmentarz
33. Żaluzja - zazdrość, niepokój o cnotę którego z pary małżeńskiej
34. Żałoba - skarga, zaskarżenie, zażalenie, uczynić żałobę na kogoś przed kimś
35. Żałobić - nabawiać żalu, zasmucać
36. Żałobliwy - żałosny
37. Żałobliwy - skarżący, powodowy (strona żałobliwa w sądzie).
38. Żałobnica - kobieta w żalu, w smutku będąca
39. Żałobnica - oskarżycielka
40. Żałobnica - list żałobny, skarga
41. Żałobnik - ten, co pozostaje w żalu, w smutku
42. Żałobnik - oskarżyciel, powód w procesie
43. Żałomsza - msza żałobna
44. Żałosny - godzien litości, opłakany
45. Żałościen - żałosny, pobudzający do żalu
46. Żałościwy - żałosny, pobudzający do żalu
47. Żałośliwy - żałosny, pobudzający do żalu
48. Żałota - uczucie żalu
49. Żałować / żałować się na kogo - wnosić zażalenie, skarżyć się
50. Żałować się - nie oszczędzać siebie, nie chcieć się narażać
[13.07.2022, Toruń]
Takie ciekawe i piękne słowa, dziś nieużywane, zapomniane. Szkoda wielka, ale takie jest prawo języka, który tym sposobem żyje i rozwija się cały czas.
OdpowiedzUsuńZasyłam serdeczności
Dziękuję... warto je przypominać, ot choćby zastępując nimi w pamięci dzisiejszą brzydką mowę czy wulgaryzmy... pozdrawiam serdecznie
UsuńNiesamowite masz hobby Andrzeju...
OdpowiedzUsuń... od dawien dana lubiłem "bawić" się językiem, a na studiach gramatyka opisowa i historyczna były ulubionymi moimi przedmiotami.
Usuńżak to nie jest niewód... żak to taka sieć rozpięta na obręczach tworząca tunel - pułapkę... konstrukcja niewodu jest inna i służy on do aktywnego połowu...
OdpowiedzUsuńp.jzns :)
aleć ja nie wymyśliłem definicji słowa "żak"; podaję znaczenia tego wyrazu za słownikiem staropolskim. Równie dobrze można sprzeciwić znaczeniu słowa "żaluzja", którego dzisiejsze znaczenie jest jednoznaczne i różni się kosmicznie od tej staropolskiej żaluzji.
Usuń
Usuńokay, zapolemizowałem tylko z autorami słownika... w sumie to dla kogoś nie znającego się na rybołówstwie, żak i niewód po prostu znaczy to samo: "jakaś sieć na ryby" :)
No cóż, w związku z tym, co napisałeś, mój ś.p. ojciec miałby z Tobą wiele do pogadania, gdyż był zawołanym wędkarzem, choć "haczykowym", a nie "sieciowym". Ja za czasów durnej swej młodości, moczyłem kije w... stawie najczęściej, ale były to bardzo amatorskie połowy.
UsuńKlik dobry:)
OdpowiedzUsuńCóż począć. Język cały czas ewoluuje. Niektórych słów nawet nie słyszałam, niektóre używam, ale w innym znaczeniu, np. żaluzja, żaba, żądać, żak...
Pozdrawiam serdecznie.
...oczywiście; i te dawniejsze słowa powstawały wskutek naleciałości pochodzących z języka łacińskiego, francuskiego czy włoskiego... serdecznie pozdrawiam
UsuńBardzo ciekawe, z tego zestawu znam tylko żabę, żagiel, żagiew, żak, żal, żaluzja, żałobnik, żałosny.
OdpowiedzUsuńWiele słów odchodzi w niepamięć, a te nowe, nie wszystkie mi się podobają...
...podobnie i ja nie posługuję się większością z tych wyrazów, a chyba najbardziej podoba mi się stopień wyższy przysłówków - forma "żalej"...
Usuń